Spasmen en tremoren

MS klacht: spasmen en tremoren

In dit artikel willen we je informeren over twee MS klachten, te weten spasmen en tremoren. Spasmen zijn spiersamentrekkingen waardoor er een beweging ontstaat die je zelf meestal niet kan onderbreken. Je arm of been schiet bijvoorbeeld ineens uit. Denk aan kramp in je been. Vaak is er al  een hoge spierspanning in rust. Het ontstaat door een prikkel vanuit de hersenen naar de spier(en). Aanraken geeft soms een verergering.

Tremoren is het zogenaamde beven. Ook een prikkel uit de hersenen. Komt bij Parkinson heel veel voor maar ook bij MS is het een bekende klacht. Het ontstaat niet bij bewegen maar juist in rust. Bij lichte vormen kan het juist vaak stoppen als je beweegt. Aanraken kan het soms stoppen.

Hieronder bespreken we beiden uitgebreider. Te beginnen met spasmen.

Wat zijn spasmen?

Spasticiteit betekent dat er een toename is in spierweerstand of spierspanning. Met andere woorden, als een spier beweegt, is er meer weerstand bij deze beweging dan normaal. De beweging gaat moeizamer. De spieren kunnen ook moeilijker ontspannen, wat kan zorgen voor stijfheid. Deze stijfheid kan voor problemen zorgen met fijne bewegingen van de handen en vingers of grotere bewegingen als lopen. Als de aangetaste spieren proberen te strekken, kan dit resulteren in een ongecontroleerde beweging, een spasme. Deze spasmen komen soms ook voor zonder dat de spieren zich proberen te strekken.

Oorzaken en triggers

Spieren zijn betrokken bij elke beweging die je maakt. Zenuwschade bij MS kan verschillende problemen geven bij spierbewegingen.

Het is van belang om te onderzoeken waar je spasmen en stijfheid door getriggerd worden, om er op die manier beter mee om te kunnen gaan. Het kan bijvoorbeeld al verlichting geven om lossere kleding te dragen.

Veel voorkomende triggers zijn:

Toename in lichaamstemperatuur door koorts of inspanning
Infecties (bijvoorbeeld blaasontsteking)
Een schubeen terugval in - of opflakkering van - MS. Een een periode met klachten, die ook wel aanval of exacerbatie wordt genoemd. Meer...
Volle blaas
Constipatie
Strakke, knellende kleding
Pijn
Een breuk
Problemen met houding
Emotionele stress
De gevolgen van spasmen en stijfheid
Spasmen en stijfheid kunnen gevolgen hebben, van een kleine ergernis tot grotere problemen die het dagelijkse leven en activiteiten oncomfortabel, moeilijk en pijnlijk kunnen maken.

Spasmen kunnen met name ’s nachts voor problemen zorgen. De problemen ontstaan vaak in de benen, waardoor het moeilijk is om in slaap te komen of door te slapen. Doordat je nachtrust niet optimaal is, kan dit effect hebben op andere MS-klachten als vermoeidheid en zwakte.

Spasmen en stijfheid kunnen pijnlijk zijn, maar dit is niet bij iedereen het geval. Daarnaast kunnen spierproblemen zorgen voor moeite met een juiste houding, waardoor je last van rugpijn kunt krijgen. Als je erg last van pijn hebt, is het belangrijk om dit aan je neuroloog of MS verpleegkundige te vertellen.

Behandelmogelijkheden

Fysiotherapie

Een fysiotherapeut kan de volgende dingen doen:

Verschillende oefeningen om de spieren in beweging te houden en te voorkomen dat ze stijf worden of om de stijfheid zoveel mogelijk te verminderen
Spieren stretchen om lange-termijn gevolgen te voorkomen
Spieren sterker maken om spierzwakte zoveel mogelijk te voorkomen
Lichte druk op de spieren uitoefenen om de spieren te ontspannen
Aanvullende behandelingen als meditatie om de spieren meer te ontspannen

Medicatie

Medicijnen helpen vaak in combinatie met fysiotherapie:

Baclofen ontspant de spieren en helpt spasmen en stijfheid verminderen. Bij ergere spasmen kan het ook toegediend worden via een pomp
Tizanidine helpt vooral bij de nachtelijke spasmen
Gabapentine werkt vooral in op het zenuwstelsel en de signalen die zorgen voor spasmen
Dantrolene sodium voorkomt dat spieren samentrekken
Diazepam en clonazepam zijn spierontspanners. Gezien de bijwerkingen is het aan te raden deze alleen voor de nacht te gebruiken. Deze medicijnen worden over het algemeen niet ingezet, alleen als andere medicatie niet werken. Ze kunnen verslavend zijn en moeten niet te lang gebruikt worden

Hulpmiddelen

De volgende hulpmiddelen kunnen ondersteuning bieden:

Beugels en spalken
Aangepaste bedden en stoelen voor een juiste houding, of ondersteuning met kussens
Overleg dit met je fysiotherapeut, ergotherapeut of MS verpleegkundige.

Elektrische stimulatie therapieën

Deze therapieën gebruiken elektrische impulsen om de spieren en aangetaste zenuwen bij spasticiteit te stimuleren. Toegang tot deze therapieën verloopt via je arts, fysiotherapeut of MS verpleegkundige. Voorbeelden zijn:

Functionele elektrische stimulatie. Met een apparaatje aan de enkel of voet kan dit een klapvoet bestrijden
TENS. Dit is een apparaat dat helpt om de pijn enigszins onder controle te houden. Met name ’s nachts is het gebruik wenselijk om zo een verstoorde slaap zoveel mogelijk te voorkomen

Operatie bij zware spasmen

In uitzonderingsgevallen is orthopedische of neurochirurgie in te zetten om mobiliteit en houding te herstellen of zware, continue spasmen te verlichten

Wat zijn tremoren?

Een tremor is een bevende of schuddende beweging, waar je geen controle over hebt. Deze ongewilde, ritmische aanspanning van spieren leidt tot schuddende bewegingen van een of meer lichaamsdelen.

Tussen de 25% en 60% van de mensen met MS hebben hier in meer of mindere mate last van. De meest voorkomende tremor is als je iets probeert te doen of te pakken. Zodra je er bijna bent, wordt de tremor erger. Een andere voorkomende tremor is als je zit of staat. Je spieren proberen je lichaam in balans te houden tegen de zwaartekracht in; op dit moment kan een tremor ontstaan.

Oorzaken en gevolgen

De oorzaak is myelineschade in de kleine hersenen, waardoor de signaaloverdracht verstoord is. De kleine hersenen zorgen voor je balans en coördinatie. Ook kan er schade zijn in de thalamuseivormige, grijze stof, gelegen in beide hersenhelften. Aan de onderkant vergroeid met de hypothalamus en aan de zijkant met de grote hersenen. Meer... en basale ganglia, die zorgen voor gecontroleerde bewegingen. Tremoren kunnen komen en gaan, maar ook progressief van aard zijn. Als je last hebt van een tremor tijdens een schub, kun je na de schub nog wat resteffecten merken.
Tremoren kunnen ook andere oorzaken hebben, zoals spierzwakte en problemen met de houding of als bijwerking van bepaalde medicijnen (bijvoorbeeld voor astma). Het kan ook door andere neurologische aandoeningen komen als de ziekte van Parkinson.

Bij iedereen kunnen de tremoren verschillend effect hebben. De een heeft milde klachten, die hij of zij alleen zelf merkt. De ander kan moeite hebben met een drankje dragen zonder te knoeien of het vasthouden van een pen om te schrijven. En in het ergste geval kan het zo heftig zijn, dat dagelijkse dingen als eten, drinken en jezelf aankleden moeilijk zijn of niet mogelijk zonder hulp.

Met name als de tremoren zo heftig zijn, dat allerlei activiteiten je moeite kosten en niet kunnen zonder hulp, heeft dit effect op je gevoel van zelfstandigheid. Het beïnvloedt je welzijn en sociale leven. Het kan gevoelens van schaamte geven en het kan je angstig maken. Deze angst heeft vervolgens weer effect op je tremor. Het is belangrijk dat je realiseert dat je er niet alleen voor staat en dat je hulp zoekt, als je dat nodig hebt. Erover praten met lotgenoten kan helpen.

Behandelen en managen van tremoren

Het managen van je tremoren is een continu proces. Er is geen standaard behandeling die voor iedereen werkt. Je zult verschillende moeten uitproberen om te onderzoeken wat voor jou het best werkt.

Revalidatie

Binnen de revalidatie kan er door de fysiotherapeut en ergotherapeut op verschillende gebieden gekeken worden wat de mogelijkheden zijn:

Houding en balans
Beweging’
Stabiliteit van je ‘core’
Spraak

Dag-tot-dag managen

De ergotherapeut kan je helpen om technieken te vinden om zo goed mogelijk om te gaan met je tremor en je dag goed door te komen:

Plan je bewegingen al in je hoofd voor je ze uitvoert
Probeer volgordelijk te handelen en geef bewuste aandacht aan hoe je loopt
Concentreer je op een ding tegelijk
Plan en prioriteer wat je wilt doen en bouw rustmomenten in
Minimaliseer stress
Probeer zo fit mogelijk te blijven en eet gezond
Zorg voor ondersteuning als je zit

Praktische tips voor dag-tot-dag leven

Minimaliseer kleding met onhandige knopen of ritsen
Overweeg permanente make-up, als je make-up draagt
Gebruik diverse hulpmiddelen in de keuken om het koken gemakkelijker te maken. Je ergotherapeut kan je hierbij helpen
In aanvulling op het voorgaande kun je overwegen om voorgesneden groenten te kopen, zodat je dit niet meer zelf hoeft te doen
Bij het drinken kun je gebruik maken van een rietje, om zo knoeien te voorkomen
Ga zoveel mogelijk zitten bij je handelingen in plaats van te staan
Bij het gebruik van een computer kun je spraakherkenning software overwegen, zodat je niet hoeft te typen

Thuiszorg

Als een tremor het je onmogelijk maakt om dagelijkse (huishoudelijke) activiteiten uit te voeren, kun je thuiszorg aanvragen.

Medicatie

Er is geen medicatie specifiek voor tremoren. Sommige mensen ervaren wel dat medicatie voor andere klachten een positief effect hebben op hun tremor.

Bronnen:

Spasmen/stijfheid: https://www.mssociety.org.uk/about-ms/signs-and-symptoms/spasms-and-stiffness

Tremoren: https://www.mssociety.org.uk/about-ms/signs-and-symptoms/tremor