Spasmen

Zenuwschade door MS kan verschillende problemen geven bij spierbewegingen, zoals spasmen. Een spasme is een spiersamentrekking die een beweging in gang zet die je zelf meestal niet kunt onderbreken. Denk aan een been dat ineens uitschiet. Vier op de vijf mensen met MS hebben in enige mate last van spasmen. Hier lees je over de oorzaken, gevolgen en behandelmogelijkheden. Ook vind je praktische tips om de dag goed door te komen als je spasmen hebt.

Een ander spiergerelateerde klacht die je kunt ervaren en die een beetje lijkt op een spasme, is een tremor. Dit is een bevende of schuddende beweging waarover je geen controle hebt. Lees hier meer over tremoren bij MS ..

Welke spasmen komen (veel) voor?

Spasmen treden bij MS met name op in de benen. Twee soorten beenspasmen komen veel voor: onvrijwillig buigende heupen of knieën die richting je borst bewegen (‘flexor’) en ongewild strekkende benen (‘extensor’), waarbij je heupen en knieën gestrekt blijven met de benen erg dicht bij elkaar of gekruist bij de enkels.

Spasticiteit in de armen komt bij MS minder vaak voor. Lees meer over beenspasticiteit bij MS…

Wat zijn de oorzaken (triggers)?

Spasmen ontstaan door MS-schade in je zenuwstelsel of hersenen, waardoor je spieren onvrijwillig prikkels krijgen. Als spieren zomaar het signaal krijgen om te strekken of buigen, kan dit een ongecontroleerde beweging (spasme) opleveren.

Een spasme kan op verschillende manieren worden uitgelokt (‘getriggerd’). Veelvoorkomende triggers zijn:

• Een hogere lichaamstemperatuur door koorts of inspanning.
• Infecties (bijvoorbeeld een blaasontsteking).
• Een schubeen terugval in - of opflakkering van - MS. Een een periode met klachten, die ook wel aanval of exacerbatie wordt genoemd. Meer....
• Een volle blaas.
• Verstopping van de darm (‘constipatie’).
• Strakke, knellende kleding.
• Pijn.
• Een breuk.
• Problemen met je houding.
• Emotionele stress.
• Aanraking kan een spasme bovendien verergeren.

Wat zijn de gevolgen?

Vaak ervaar je meer weerstand of spanning dan normaal, de beweging gaat moeizamer. Je kunt je spieren ook moeilijker ontspannen, wat kan zorgen voor stijfheid. Spasmen en stijfheid kunnen allerlei gevolgen hebben, variërend van een kleine ergernis tot grotere problemen die je dagelijkse leven en activiteiten oncomfortabel, moeilijk en pijnlijk kunnen maken:

• Spierstijfheid kan problemen geven met fijne bewegingen van je handen en vingers of met grotere bewegingen als lopen.
• Spasmen kunnen met name ’s nachts voor problemen zorgen. Hierdoor is het moeilijk om in slaap te komen of door te slapen. En als je nachtrust niet optimaal is, kunnen andere MS-klachten verergeren. Zo kun je je (nog) vermoeider en zwakker voelen.
• Spasmen en spierstijfheid kunnen pijnlijk zijn, maar dit is (gelukkig) niet bij iedereen het geval.
• Spierproblemen kunnen ervoor zorgen dat je moeite hebt met een juiste houding, waardoor je rugpijn kunt krijgen.
• Spasmen van de tussenribspieren kunnen de MS-hugDe MS-hug is een gevoel van sterke, soms pijnlijke druk op de borstkas, alsof er een strakke band/gordel omheen zit. Hij kan overal tussen hals en middel ontstaan. Er kan zo’n drukkend gevoel optreden dat je ademhaling wordt bemoeilijkt. Meer... veroorzaken. Dit is een gevoel van sterke, soms pijnlijke druk op je borstkas, alsof er een strakke band/gordel omheen zit. Lees meer over de MS-hug…

Fysiotherapie

Een fysiotherapeut kan het volgende doen:

• Verschillende oefeningen om je spieren in beweging te houden en te voorkomen dat ze stijf worden of om de stijfheid zoveel mogelijk te verminderen.
• Je spieren stretchen om gevolgen op de lange termijn te voorkomen zoals spierverkramping.
• Je spieren sterker maken om spierzwakte zoveel mogelijk te voorkomen.
• Lichte druk op je spieren uitoefenen om de spieren te ontspannen.
• Aanvullende behandelingen inzetten om de spieren meer te ontspannen, zoals meditatie.

Hulpmiddelen

De volgende hulpmiddelen kunnen je ondersteuning bieden:

• Beugels en spalken. Meer info over de Hip Flexion Assist Device bij loopproblemen.
• Aangepaste bedden en stoelen voor een juiste houding, of ondersteuning met kussens.

Overleg met je fysiotherapeut, ergotherapeut of MS-verpleegkundige welke hulpmiddelen voor jou het best kunnen werken. Of kijk voor meer info bij Leven en MS >> Hulpmiddelen

Medicatie

Medicijnen helpen vaak in combinatie met fysiotherapie:

• Baclofen ontspant de spieren en helpt spasmen en stijfheid verminderen.
• Tizanidine helpt vooral bij nachtelijke spasmen.
• Gabapentine richt zich met name op het zenuwstelsel en de signalen die zorgen voor spasmen.
• Dantrolene sodium voorkomt dat spieren zich samentrekken.

Als de genoemde medicatie niet werkt, kunnen diazepam en clonazepam eventueel een optie zijn. Maar deze spierontspanners kunnen verslavend zijn en mag je dus niet te lang gebruiken. Lees meer over medicatie bij klachten.

Bekijk ook het webinar Spasiticiteit en MS van november 2020, met Prof. Dr. Vincent de Groot, Hoofd afdeling Revalidatiegeneeskunde van het Amsterdam UMc.

Elektrische stimulatietherapieën

Deze therapieën gebruiken elektrische impulsen om de spieren en aangetaste zenuwen bij spasticiteit te stimuleren. Voorbeelden zijn:

• Functionele elektrische stimulatie. Via een apparaatje aan je enkel of voet kan deze therapie een klapvoet bestrijden.
• TENS. Dit is een apparaatje dat via zelfklevende kussentjes zachte elektrische stroompjes op de huid geeft. Hiermee kun je thuis de pijn enigszins onder controle houden, bijvoorbeeld ’s nachts om (goed) te kunnen doorslapen.

Bespreek met je arts, fysiotherapeut of MS-verpleegkundige of, en zo ja welke, simulatietherapie voor jou zou kunnen werken.

Operatie bij zware spasmen

In uitzonderlijke gevallen kan een operatie je mobiliteit en houding herstellen of zware, continue spasmen verlichten.

Wat kun je zelf doen?

Probeer te achterhalen wat jouw triggers zijn voor je spasmen en spierstijfheid. Dan kun je zelf manieren vinden om ermee om te gaan. De volgende tips kunnen je helpen:

• Draag lossere kleding.
• Verminder je spierspanning en kalmeer je geest met progressieve spierontspanning. Hierdoor vervagen angstgevoelens die tot spasmen kunnen leiden.
• Laat je spieren ter ontspanning masseren.
• Neem een warm bad voordat je gaat slapen.
• Overweeg een bewegingstherapie, zoals hydrotherapie, tai chi of yoga.

Spasmen ter ondersteuning inzetten

Het lijkt gek, maar spierstijfheid en spasmen kunnen je ook helpen. Zo kun je ze gebruiken om je lichaamsgewicht te houden en spierzwakte te compenseren, waardoor je kunt blijven lopen of staan of transfers kunt maken.

Klachten met je arts bespreken

Bespreek spasmen en spierstijfheid met je arts, zeker als je (veel) pijn hebt. Als je niks doet, verstijven je spieren en gewrichten steeds verder, waardoor spasmen, stijfheid en pijn kunnen toenemen.