Het slikproces en MS

Slikproblemen en het slikproces bij MS

Naar schatting heeft waarschijnlijk 50 procent van de mensen met MS slikklachten en er zijn zelfs hogere inschattingen. Vaak zijn mensen met MS zich niet bewust van hun probleem met slikken.

Slikproblemen zijn een gevolg van de beschadiging van de myelineVetachtige, witte stof die in de vorm van de zogenaamde myelineschede de zenuwvezels isolerend omhult. De myeline draagt bij tot een efficiënte zenuwgeleiding; bij myelinebeschadiging, zoals bij MS, loopt de zenuwgeleiding mank of is ze zelfs afwezig. Dit kan leiden tot diverse symptomen. Meer... in dat deel van de hersenen dat het slikken controleert, of de zenuwen die daarmee een relatie hebben. Dysphagie kan op verschillende manieren en in meerdere of mindere mate bij MS voorkomen en alle fasen van het slikken kunnen zijn aangedaan. Lees op onze landingspagina over Slikproblemen meer hierover. (link volgt)

Het slikproces toegelicht 

Uitleg bij afbeelding

a. de tong duwt de voedselbal richting de keelholte

b. het zachte gehemelte gaat omhoog en sluit de opening naar de neusholte af

c. het strottenklepje gaat in een reflex naar achteren en sluit de luchtpijn af

d. peristaltische bewegingen duwen de voedselbolus naar beneden naar de slokdarm

Nadat het voedsel in de mond is gebracht, beweegt het naar achteren over de tong naar de kiezen, die door een combinatie van bijten en malen het voedsel in kleine stukjes breken. De tong helpt ook het gekauwde en met speeksel bevochtigde voedsel tot een bolus (een samengevoegde bal voedsel) te vormen voordat deze wordt doorgeslikt. Dit is de eerste fase van het slikproces en dit is een vrijwillige actie.

De tong duwt de bolus naar boven en achteren en door tegen het harde gehemelte te drukken zorgt hij er voor dat de bolus naar achteren glijdt de pharynx (keelholte) in (zoals tomatenketchup uit een fles floept).

Vanaf dit punt gebeurt het slikken volkomen onwillekeurig (of automatisch) en wordt gecontroleerd door het slikcentrum in de hersenstam, de schacht aan de basis van de hersenen die deze verbinden met het ruggenmerg. Dit brengt een serie ingewikkelde, vaak gelijktijdige, reflexen op gang, die opmerkelijk zijn door hun snelheid en kracht.

Deze onwillekeurige fase bestaat uit twee delen. De eerste is de keelholtefase. Het zachte gehemelte gaat omhoog en blokkeert de opening naar de neusholte. De tong trekt zich terug en de voedsel bolus wordt in zijn geheel de keelholte in geduwd.

Afsluiten luchtwegen

Op dit moment beweegt het strottenklepje (de epiglottis) naar een horizontale positie om de luchtwegen en de stembanden af te sluiten, dan beweegt het naar boven en achteren om de afsluiting van de luchtwegen te voltooien. Dit voorkomt dat voedsel door de luchtpijp gaat en in de longen komt.

Als de bolus toch per ongeluk in de luchtwegen terecht komt, helpen hoesten en verslikreflexen de luchtweg vrij te maken (ook wel omschreven als ‘het is in het verkeerde keelgat geschoten’).

De tweede onwillekeurige fase begint als de spieren in de keelholte samentrekken en de bolus in de slokdarm duwen. De spieren bewegen rondom in de slokdarm en wisselen samentrekken en ontspannen af waardoor er een golfbeweging ontstaat, die de bolus naar de maag transporteert. Dit proces wordt peristaltiek genoemd.

Deze golfbeweging gaat snel (ongeveer vier centimeter per seconde) en als de bolus eenmaal de maag heeft bereikt, ontspannen de spieren die de ingang van de maag afsluiten (de sfincter) en laten de bolus de maag binnen. Onmiddellijk nadat het voedsel de maag binnen is gekomen, sluit de sfincter om terugstromen naar de slokdarm te voorkomen. Als de maaginhoud toch terugvloeit zal de zure samenstelling de binnenkant van de slokdarm irriteren. Dit kan een scherpe pijn of zuurbranden veroorzaken.

Op je hoofd staan en toch slikken

Peristaltische bewegingen zijn een buitengewoon krachtige, eenrichtingskracht en zijn er de oorzaak van dat je makkelijk kunt slikken als je op je hoofd staat! Toegegeven, de noodzaak voor deze houding is waarschijnlijk beperkt, maar het verklaart waarom astronauten in de ruimte, zonder zwaartekracht, in staat zijn om te slikken.