Seksualiteit in Diversiteit

Ook mensen met een handicap en chronische ziekte hebben seksuele gevoelens, maar het onderwerp is niet altijd makkelijk bespreekbaar. Toch komt wat zich normaal gesproken tussen de lakens afspeelt steeds meer uit de taboesfeer. Dat gaat verder dan constateren dat het ‘gewoon’ niet meer gaat, zoals bleek op het symposium in Maastricht in oktober 2008, georganiseerd door Stichting Handicap en Seksualiteit (H&S).

Door: Hélène Legdeur

Naast voorlichting geven aan mensen met een handicap of chronische ziekte, bemiddelt H&S ook in praktische dienstverlening. Op afspraak komt een vriendelijke dame of heer aan huis.

‘Iedereen heeft recht op seksualiteit en intimiteit’, aldus George Bastings in zijn welkomstwoord. Bastings is voorzitter van Stichting Handicap en Seksualiteit. Hij draait al jaren mee in de stichting die bekend is onder de naam ‘de Schildpad’.

Die naam is niet toevallig. Gehandicapten en chronisch zieken kruipen niet zelden in hun schulp, ze schamen zich voor hun seksuele wensen. Ze zijn niet altijd snel en net als de schildpad voorzichtig in intiem contact. Bastings, ook de man achter de telefoon, weet waar hij over praat. “Op het telefonisch spreekuur kan iedereen anoniem zijn vragen uiten. In zo’n gesprek staan respect en integriteit voorop”.

Medische kant

Selma van Diest, seksuologe, belicht de medische kant. ‘Problemen met seks komen voor in verschillende fases. Het kan beginnen met geen zin hebben in seks, de opwinding ontbreekt, moeite met het krijgen van een orgasme of pijn bij het vrijen. Dat kan van korte duur zijn of langdurig’. Als hulp adviseert ze boeken, voorlichting via internet, contact met H&S de Schildpad, een bezoek aan de huisarts, uroloog, gynaecoloog, of seksuoloog.

“Bij een vraag als: hoe moet ik het doen, het lukt niet meer op mijn vertrouwde manier, wordt samen gekeken naar wat wel kan. Bijvoorbeeld door middel van oefeningen: vrijen met jezelf of vrijen met een ander. Het is belangrijk de partner bij de gesprekken te betrekken”. Van Diest geeft een paar praktijkvoorbeelden aan de hand van vragen die binnenkomen bij de Schildpad.

Bijvoorbeeld: ‘hoe kan ik normaal vrijen’, een vraag van een meisje dat veel last heeft van spasmen. Ze kreeg het advies om de medicatie tegen spasmen vlak voor het vrijen in te nemen. Bij een man in een rolstoel met erectieproblemen, en daardoor minder zin in seks, bleek het probleem urogenitaal. Een bezoek aan de uroloog bracht de oplossing van het probleem.

Seksuele dienstverlening

De zaal is vol aandacht als René Vercoutre, medeoprichter van de Stichting Alternatieve Relatiebemiddeling (SAR) na de pauze aan het woord komt. SAR helpt mensen met een verstandelijke of lichamelijke handicap bij het zoeken naar een alternatief voor een seksuele relatie in de vorm van seksuele dienstverlening. Een vriendelijke dienstverlener, man of vrouw, komt aan huis.

Het bezoek van een dienstverlener is zoveel mogelijk afgestemd op de seksuele wensen en mogelijkheden van de cliënt.

De stichting timmerde hard aan de weg en boekte in de loop van de jaren goede resultaten wat betreft maatschappelijke erkenning. Zo kwam deze vorm van dienstverlening stukje bij beetje uit de taboesfeer. Een overwinning was bijvoorbeeld toen de gemeente Papendrecht voor het eerst de kosten van seksuele dienstverlening voor een cliënt betaalde vanuit de Wet Bijzondere Bijstand. ‘Hoe vaak iemand seks kan hebben, hangt af van hoe rijk de gemeente is’. De SAR heeft aanvraagformulieren die je bij de gemeente kunt indienen. Vergelijkbaar met het aanvragen van een hulpmiddel.

“De ervaring leert dat seks je meer zelfvertrouwen geeft. Je voelt je een volwaardig mens, vooral in sociale situaties”, aldus Vercoutre. “Desondanks wordt er – vooral vanuit de medische wereld – nog steeds weerstand ervaren en dat is erg jammer”.

Andere seksorganisaties

Een organisatie die is opgericht in 2003 en eveneens de integriteit hoog in het vaandel heeft staan is de ‘Sociaal Erotische Bemiddeling’ (SEB). “Een nadeel is dat wij eigenlijk alleen maar in de regio Rotterdam werken”, zegt Piet de Zwart, woordvoerder en contactpersoon van SEB. “Als de afstand te groot is voor de zogenoemde sekswerker verwijzen wij naar de SAR of naar Flekszorg”. Flekszorg is de jongste bemiddelaar op het gebied van ‘sekszorg’ aan mensen met een beperking. Flekszorg is als commerciële organisatie wel een stukje duurder.

De Zwart heeft contact met zowel de cliënt als de sekswerkers. Zo weet de sekswerker van tevoren wat er wordt verwacht. Een erotisch contact kan thuis plaatsvinden of in een club in Rotterdam. De Zwart beoordeelt van tevoren welke sekswerker bij wie past. “En er zijn regels. Onder andere respect en hygiëne zijn erg belangrijk”. Nederland is uniek wat betreft deze vorm van dienstverlening waarin afstand geen belemmering is, zo blijkt uit een voorbeeld uit de praktijk. Een Engelse cliënt (met begeleiding) boekt een vlucht naar Nederland. Van tevoren is een hotel geregeld waar het contact tussen cliënt en sekswerker plaatsvindt. De volgende dag is de vlucht terug.

Tussen de diverse organisaties zijn geen grote noemenswaardige verschillen te ontdekken. Behalve dan misschien de prijzen, die variëren van 85 euro voor anderhalf uur (SAR) en 135 euro per uur (Flekszorg). De een noemt de man of vrouw die aan huis komt ‘sekswerker’, de ander dienstverlener of ´seksverzorgende’. Alle organisaties bemiddelen bij praktische hulp bij intimiteit en/of seks.

Ook in België

Ook in België leeft de behoefte aan intimiteit en seks bij mensen met een chronische ziekte of handicap, aldus Miek Scheepers. Ze wil het initiatief van de Schildpad ook in België verwezenlijken en tevens het concept van de SAR en de SEB kopiëren. Maar net even anders, want de Belgische wetgeving is streng.

Prostitutie en alles wat daarop lijkt, zoals deze vorm van dienstverlening, is strafbaar in België. Daardoor ontstaat er veel ongerustheid, en dat is belemmerend voor de cliënt. “Momenteel is het allemaal nog niet officieel, maar het zusje is geboren”, aldus Miek Scheepers. Inmiddels is Aditi (een vrouwennaam die staat voor grenzen verleggen) in januari 2009 officieel in de voetsporen getreden van de Schildpad en haar samenwerkingspartners SAR en SEB. Ze biedt laagdrempelige hulp bij seksualiteit voor mensen met een chronische ziekte en handicap. “Opdat zij geen handicap bovenop een handicap hoeven ervaren”, zegt Miek Scheepers in haar slotbetoog.

Het belang van al deze organisaties wordt op deze middag in Maastricht overduidelijk en het wordt nog eens ondersteund met een onderzoek van de Rutgers-Nisso-groep. Uit dit onderzoek blijkt dat maar dertien procent van de mensen met een chronische ziekte en lichamelijk handicap een tevreden en gelukkige intimiteit- en seksbeleving ervaart. Of er ervaringsdeskundigen in de zaal zitten die gebruikmaken van de dienstverleners is niet bekend. De pretoogjes van een man in een elektrisch rolstoel geven te denken.

Voor het eerst verschenen in: MSzien jaargang 7, december 2008 (4)