Wat is het fenomeen van Uhthoff?

Er is sprake van het fenomeen van Uhthoff wanneer de visuele klachten van mensen met MS tijdelijk verergeren ten gevolge van een stijging van de lichaamstemperatuur, bijvoorbeeld door sporten, de zon, koorts of het nemen van een warm bad.

Zoals je wel weet is MS een aandoening die de beschermlaag van de zenuwen, de zogenaamde myelineschede, aantast. Deze geeft elektrische prikkels door aan de hersenen. Maar wat is nu precies het fenomeen van Uhthoff?

Wilhelm Uhthoff

Wilhelm Uhthoff, een oogarts die zich tevens in neurologieLeer van het centraal, perifeer en autonoom zenuwstelsel. Neurologie is de kennis van de somatische ziekten van het zenuwstelsel en hun behandeling. Meer... specialiseerde, heeft de aandoening als eerste in 1890 geïdentificeerd. Hij merkte op dat het fenomeen voorkwam bij mensen met een ontsteking van de oogzenuw (neuritis opticaOogzenuwontsteking Meer...).

Bij MS ontstaan littekens op de myelineschede, wat leidt tot plaqueDemyelinisatiehaard bij MS. Meer... en laesies. Deze littekens veroorzaken schade aan de zenuwvezels en zorgen voor verlies van bepaalde onmisbare lichaamsfuncties zoals het gezichtsvermogen.

Stijgende lichaamstemperatuur

Bij het Uhthoff-fenomeen verergeren de ooggerelateerde symptomen van multiple sclerose door een stijgende lichaamstemperatuur. Oververhitting zorgt niet alleen voor oogklachten bij MS-patiënten, maar leidt ook tot andere symptomen of symptomen die opnieuw opflakkeren, zoals zwakke benen of evenwichts- en coördinatieproblemen, vermoeidheid, pijn, en andere fysieke en cognitieve stoornissen. Dit staat dan bekend als warmtegevoeligheid of hitte-intolerantie.

De meeste bronnen associëren het Uhthoff-fenomeen louter met visuele klachten, terwijl andere bronnen de beschrijving uitbreiden met extra tijdelijke stoornissen in lichaamsfuncties veroorzaakt door schade aan het centrale zenuwstelsel.

Symptomen

Het fenomeen van Uhthoff leidt tot tijdelijke verslechtering van de symptomen van neuritis optica. Deze symptomen kunnen zowel één oog als beide ogen betreffen. Kenmerken zijn met name:

• wazig zien
• verslechtering van het gezichtsvermogen
• pijn aan het oog bij bewegen
• visuele stoornissen, bijvoorbeeld lichtflitsen

De verslechtering van het gezichtsvermogen kan snel optreden, in de loop van een paar uur, maar kan ook wel een week duren.

Oorzaken en risicofactoren

Warmtegevoeligheid komt voor bij ruim 60 tot 80 procent van de mensen met MS. Activiteiten/factoren waardoor oververhitting vaker voorkomt zijn:

• sport
• zonnebaden of bij erg warm weer naar buiten gaan
• een heet bad nemen
• hevige emotionele reacties of ervaringen
• koorts
• gebruik van haardroger
• hormonale veranderingen
• opvliegers tijdens menopauze bij vrouwen

Behandeling

Het fenomeen van Uhthoff is een aandoening van tijdelijke aard en verdwijnt doorgaans zodra de lichaamstemperatuur weer normaal is geworden. Een speciale behandeling voor het fenomeen van Uhthoff is er niet. Wel kan je bepaalde maatregelen nemen om de symptomen te bestrijden.

Je moet proberen niet in paniek te raken, want de symptomen van het fenomeen van Uhthoff zijn maar van tijdelijke aard. Het kan nuttig zijn je partner, vriend(in) of een familielid om hulp te vragen, vooral wanneer je gezichtsvermogen is verstoord. Als je een poosje rustig aan doet, zullen de visuele klachten verbeteren.

De beste manier om te voorkomen dat je een poos last krijgt van het fenomeen van Uhthoff is oververhitting te vermijden en het lichaam koel te houden.

Je kunt afkoelen door:

• koude dranken te drinken
• op ijsblokjes te zuigen
• een koud bad of koude douche te nemen
• indien mogelijk in de schaduw te blijven
• een ventilator of airco te gebruiken
• speciale lichaamskoelende kleding te dragen
• een warme omgeving te vermijden, zoals warme huizen, warenhuizen, sauna’s en thermale baden
• in de zomer licht gekleurde, losvallende kleding te dragen
• een hoed met brede rand te dragen om de ogen te beschermen

Sommige mensen met MS krijgen geen last van het fenomeen van Uhthoff of veranderingen van hun symptomen wanneer hun lichaamstemperatuur verandert. Als iemand niet warmtegevoelig is, hoeft hij geen van de hierboven genoemde preventieve maatregelen te nemen.

Wanneer moet je een arts raadplegen?

Iemand met MS of neuritis optica moet naar de dokter gaan als zijn symptomen verergeren wanneer zijn lichaamstemperatuur verandert. Vooral wanneer dit de eerste keer gebeurt. Iemand die al eens last van het fenomeen van Uhthoff heeft gehad en weet wat hij kan verwachten en hoe hij zijn lichaam moet koel moet houden, heeft geen medische zorg nodig.

Iemand die het fenomeen van Uhthoff krijgt moet dus naar de dokter gaan als:

• de symptomen niet na verloop van tijd verbeteren
• als er bijkomende verschijnselen zijn die met MS niets te maken hebben
• als bij hen geen MS werd vastgesteld

Bron: www.medicalnewstoday.com/articles/
Vertaling: Marieke Wegman

Illustratie Wilhelm Uhthoff: en.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_Uhthoff

Eerder verschenen in MSzien 2017, nr 4.