‘Niets is zo eenzaam als een stampvol café’

‘Niets is zo eenzaam als een stampvol café’ (De Dijk)

Eenzaamheid is een serieus probleem. Van de Duitse psychiater Manfred Spitzer verscheen afgelopen maand het boek ‘Eenzaamheid’, waarin hij aangeeft dat het een van de urgentste problemen van westerse samenlevingen is, zelfs dodelijker dan alcohol en roken. Hij noemt eenzaamheid het pijnlijk beleven van gemis.

Door: Jolette van Eijden

Eenzaamheid, je niet verbonden voelen – dat kan zelfs in een groep. In een interview in Trouw (20 november 2018) legt Spitzer uit dat eenzaamheid letterlijk en aantoonbaar pijn doet en meetbare stress geeft. Dat laatste is ook begrijpelijk. Wanneer je een sociaal netwerk om je heen hebt, geeft dat de geruststelling dat er mensen zijn die je in slechte tijden opvangen. Maar wat als je dat vangnet niet hebt? Of maar heel beperkt?

Eenzaamheid is niet alleen een probleem onder ouderen, steeds meer jongeren en vooral chronisch zieken lijden eronder. Wanneer je slecht ter been raakt, misschien in de WAO belandt, wordt al gauw je wereld kleiner en ligt eenzaamheid op de loer.

Digitale contacten

Voor wie niet meer zo gemakkelijk de deur uit komt, bieden sociale media en internet mooie kansen om contacten op te doen. Zoals het forum van MSweb, een groot en veelomvattend forum over MS, onderverdeeld in drie categorieën: Lijf & Leden (over medische zaken), MS Professionals (voor vragen aan deskundigen) en Leven & Lol. Vooral in de laatste categorie zijn de bezoekers op zoek naar een babbel, een luisterend oor en het delen van lief en leed. Kortom, contact.

Sharon is moderator van het forum en ook zij merkt dat eenzaamheid onder de bezoekers een rol speelt. “Zo’n forum is er voor erkenning, herkenning en even van zich af kunnen praten. Soms zijn het maar heel simpele berichtjes, maar je merkt dat het posten van zo’n berichtje de eenzaamheid van de mensen even doorbreekt. We hebben ook topics met oproepen voor lotgenotencontact. Regelmatig wordt er een koffie-uitje georganiseerd. Dan zien de mensen van het forum elkaar in het echt. Ook op die manier kan het forum eraan bijdragen om de eenzaamheid te verminderen.”

Ervaringen

Na een oproep van MSzien op het forum van MSweb reageerden mensen die over dit onderwerp wel hun hart wilden luchten. Zoals Els (51, diagnose MS maart 2012): “Ik denk dat onder chronisch zieken eenzaamheid een verborgen probleem is. Het zit achter de gordijnen. Veel klachten van MS, zoals gebrek aan energie, zijn vaak voor de buitenwereld niet zichtbaar. Dat maakt het moeilijk. Juist op momenten waarop ze wél zichtbaar zijn, mijd je de buitenwereld en trek je je terug in je schulp. En niemand die jou in je eenzaamheid ziet zitten. Zelf erkennen dat je niet lekker in je vel zit, is ook moeilijk. Net als er met anderen over praten.”

Els ging de eenzaamheid te lijf door een hond te nemen. Ze is getrouwd en haar twee volwassen zoons wonen nog thuis. En ja, zelfs dan kun je je eenzaam voelen. Ze werd in augustus 2015 volledig afgekeurd en merkt nu dat ze, nu ze niet meer werkt, veel van haar contacten kwijt is. “Mijn man en zoons zijn veel van huis. En dan komt de eenzaamheid met vlagen. Het kan je plots overvallen. En m’n hond praat niet terug…

Als je je niet lekker voelt, blijf je toch in je eigen coconnetje zitten en als je niet oppast, ga je jezelf heel erg zielig vinden. Het voordeel van de hond is dat ik onder de mensen kom. Ook al voel je je rot, gaat het lopen niet lekker of is het naar weer, je móét gewoon de deur uit om hem uit te laten. En wat leuk is: met een hond heb je altijd aanspraak. Een babbeltje is zó gemaakt. Ik zorg wel dat ik met de mensen om me heen in contact blijf, bijvoorbeeld via sms, WhatsApp, de mail of Facebook. Je hoeft niet altijd mensen live te zien. Je kunt ook via de digitale wereld in contact komen en blijven.”

Begrip

Ook Margje* (43, diagnose MS december 2010) reageerde op de oproep. Zij woont alleen, en voelt zich geregeld erg eenzaam. Een gevoel dat haar op elk moment van de dag kan overvallen. Op zo’n moment heeft Margje vooral behoefte aan aandacht, een luisterend oor, begrip, steun, interesse, warmte en positieve vibes. Ze krijgt hulp van haar familie, maar daarvan wil ze niet afhankelijk zijn. Haar krappe financiële situatie beperkt haar mogelijkheden. Daarom twijfelt ze nog of ze wel weer een nieuwe kat neemt, nu haar oude onlangs is overleden. Door de MS heeft ze vrienden verloren. “Ze zeggen mij en mijn situatie te snappen, maar een appje zou toch makkelijk moeten kunnen, ondanks dat je zelf druk bent? Ik zou graag willen dat anderen meer interesse toonden en begrijpen dat ik niet meer zoals vroeger de bus instap om een uur te reizen. Dat ze dus mijn kant uit moeten komen.”

Ook Els is vrienden kwijtgeraakt omdat die niet snapten dat ze soms op het laatste moment een afspraak afzegde omdat ze zich niet goed voelde. “Ik denk dat je, om het te kunnen begrijpen, aan den lijve moet ondervinden wat het is. Ik heb een vriendin met een andere chronische ziekte. Wij begrijpen elkaar wel. Gaat er een afspraak niet door omdat een van de twee zich niet goed voelt, dan maken we gewoon een nieuwe afspraak. Geen probleem!”

Niet afwachten

Onbegrip maakt eenzaam. Begrip kweken begint met over het onderwerp te praten. Dat is hard nodig, erkent ook Spitzer in zijn boek. Erkennen dat eenzaamheid een maatschappelijk probleem is en erover leren praten is volgens Spitzer de allereerste en belangrijkste stap in de bestrijding ervan. Anderen moeten weten en begrijpen wat een eenzaam mens doormaakt, stelt hij.

Columnist Martine Reesink beschrijft in haar column treffend hoe het gevoel van eenzaamheid dreigt je leven binnen te sluipen wanneer je wacht, op een appje, een kaartje, een belletje. Zij beseft dat ze ook zelf het initiatief mag – en móet – nemen. Ook Els ziet het zo: “Doorbreken van de eenzaamheid moet vooral uit jezelf komen, al kan een positief woord of een compliment van een ander nooit kwaad natuurlijk.” Toch ziet Els ook een gevaar in praten met lotgenoten die ook eenzaam zijn. “Sommigen hebben een erg negatieve houding. Zij kunnen, hoe vriendelijk ze ook zijn, onbedoeld al je energie uit je zuigen. Als je niet oppast, word je daardoor meegezogen in negativisme.”

Spitzer noemt eenzaamheid om die reden dan ook een besmettelijke ziekte. “Toch moet je wel mensen om je heen hebben die het snappen en met wie je tips & tricks kunt delen”, vindt Els. “Daarnaast vind ik het belangrijk dat je in contact blijft met positieve mensen. Mensen van wie je, wanneer je een appje stuurt, ook feedback krijgt.”

Samen dingen doen

Tips geven om de eenzaamheid terug te dringen blijft lastig, erkent ook Spitzer. Omdat ieder individu verschillend is, andere mogelijkheden heeft en eenzaamheid anders beleeft. Maar als je even om je heen kijkt, zie je dat er allerlei initiatieven worden ontwikkeld die erop gericht zijn eenzaamheid te verminderen. Om er eentje uit te lichten: in diverse steden zijn restaurants van het concept ‘Resto VanHarte’ te vinden. Deze organisatie richt zich vooral op het verbinden van mensen uit alle lagen van de bevolking, in het bijzonder mensen met een smalle beurs, die de aansluiting met de samenleving (dreigen te) verliezen. Het idee erachter is om het sociale isolement van deze mensen terug te dringen door hen samen te laten koken en eten. De restaurants worden op deze manier ontmoetingsplaatsen, die bijdragen aan een leefbare gemeenschap.

Els vindt ’t het proberen waard om via bijvoorbeeld WhatsAppgroepen contacten op te bouwen. “Daarnaast moet ook ik mij ertoe bewegen om naar buiten te gaan om onder de mensen te blijven komen. Niet iedereen kan dat zomaar, maar áls het kan, doe het dan. Een boodschapje, een brief op de bus, verzin iets. Of ga naar een activiteit in een buurtcentrum. Trek de jas aan en ga naar buiten!”

* Margje is niet haar echte naam.

Verder lezen?

• Boek van Manfred Spitzer: Eenzaamheid, Uitgeverij Atlas Contact, verschijnt begin 2019 in het Nederlands
• Topic over eenzaamheid op het Forum van MSweb
• www.samentegeneenzaamheid.nl
• www.eenzaam.nl
• www.restovanharte.nl

Eerste publicatie
MSzien nr. 4 – december 2018