Alles over myeline

Wat is myeline precies? Wat voor schade veroorzaakt MS?

Om te begrijpen wat er bij MS gebeurt is het handig om de belangrijkste feiten te kennen over het centraal zenuwstelsel van ons lichaam – de hersenen en het ruggenmerg. De hersenen controleren de bewegingen van het lichaam en het denken en het ruggenmerg is de belangrijkste route voor het doorgeven van boodschappen tussen de hersenen en de rest van het lichaam.

De boodschappen reizen als elektrische impulsen door een netwerk van miljoenen zenuwcellen in de hersenen en het ruggenmerg naar alle delen van het lichaam.

Wat is myeline?

MyelineVetachtige, witte stof die in de vorm van de zogenaamde myelineschede de zenuwvezels isolerend omhult. De myeline draagt bij tot een efficiënte zenuwgeleiding; bij myelinebeschadiging, zoals bij MS, loopt de zenuwgeleiding mank of is ze zelfs afwezig. Dit kan leiden tot diverse symptomen. Meer..., een vetachtige substantie, vormt een beschermende laag rond de zenuwvezels.

Hoe wordt myeline gemaakt?

Myeline wordt gemaakt door speciale cellen die oligodendrocyten worden genoemd. Een oligodendrocyt lijkt een beetje op een octopus: hij draait zijn lange ’tentakels’ rond de zenuwdraden. Dit gaat door totdat veel laagjes van cellen een beschermende myelinelaag vormen.

Waarom is myeline belangrijk?

Myeline heeft twee functies: het helpt bij het snel en soepel vervoeren van boodschappen via de zenuwbanen en het beschermt de zenuwbanen.

Bij MS tasten beschadiging van de myeline en ontstekingen de boodschappen aan die langs de zenuwbanen vervoerd worden. Daardoor komen de boodschappen trager of vervormd over, of helemaal niet en dat resulteert in veel symptomen die voorkomen tijdens een terugval van MS.

Mensen met MS krijgen verschillende symptomen, omdat de beschadiging op verschillende plaatsen in het centraal zenuwstelsel plaatsvindt. Daar komt nog bij dat de myeline helemaal kan verdwijnen rond de zenuwbanen als de beschadiging ernstig is of als er herhaaldelijk aanvallen in het zelfde gebied plaatsvindt. Zonder myelinelaag om ze te beschermen en ze gezond te houden kunnen onbedekte zenuwbanen blijvende schade oplopen.

Hoe raakt myeline beschadigd bij MS?

MS is een auto immuunziekte: het lichaam voert een aanvaleen terugval in - of opflakkering van - MS. Een periode met klachten, die ook wel schub of exacerbatie wordt genoemd. Meer... uit op zichzelf. Normaal gesproken helpt het immuunsysteem de bacteriën en virussen te verslaan.

Bij MS dringen immuuncellen het centraal zenuwstelsel binnen en veroorzaken er een ontsteking. Ze beschouwen myeline en oligodendrocyten (de cellen die myeline maken) abusievelijk als ‘vreemd materiaal’ en vallen het aan.

Ontstekingsgebieden en beschadigd myeline (laesies) kunnen op een MRI scan gezien worden. Ontsteking en beschadiging van myeline hangen nauw samen met terugvallen (Schubeen terugval in - of opflakkering van - MS. Een een periode met klachten, die ook wel aanval of exacerbatie wordt genoemd. Meer...).

Is de beschadiging blijvend?

In het begin van MS kan het lichaam een deel van de schade herstellen. Oligodendrocyten maken nieuwe myeline om de schade te herstellen. Dit proces wordt remyelinatie genoemd.
Hoeveel remyelinatie er plaatsvindt hangt af van het type MS en hoe lang iemand de ziekte heeft.

Maar na verloop van tijd is er geen remyelinatie meer en worden de zenuwbanen geleidelijk beschadigd. Deze geleidelijke beschadiging gebeurt bij progressieve vormen van MS, als de gezondheidstoestand van iemand achteruitgaat zonder dat er ontstekingen of Schubs zijn.

De redenen waarom remyelinatie stopt zijn niet helemaal duidelijk. Wetenschappers hebben geopperd dat MS niet alleen de myeline beschadigt, maar het ook moeilijker maakt voor het lichaam om de schade te repareren. Er kan een combinatie van verschillende redenen zijn:

• Oligodendrocyten sterven af (omdat ze aangevallen worden door MS) en het lichaam kan geen nieuwe meer maken.
• De MS ontsteking dwarsboomt het herstelproces – de zenuwdraden geven geen ‘signalen’ af dat ze klaar zijn om hersteld te worden.
• Leasies (de littekens die gevormd worden als er een beschadigd gebied is) bemoeilijken de nieuwe myeline zich aan de zenuwdraden te hechten.

Wat heeft er op dit gebied aan onderzoek plaats?

Wetenschappers zijn bezig te onderzoeken hoe remyelinatie werkt. Als ze de details hiervan kunnen begrijpen, is het misschien mogelijk dit proces te bespoedigen of te zorgen dat het op een gegeven moment niet ophoudt, om zo de schade aan de myeline te herstellen en blijvende schade aan de zenuwbanen te voorkomen. Dit zou kunnen helpen bij het ontwikkelen van behandelingen voor MS in de toekomst.

Twee belangrijke onderzoeksgebieden zijn:

• het herstelproces sneller laten beginnen en het aanmoedigen van nieuwe oligodendrocyten zich te ontwikkelen uit de stamcellen die nog in de hersenen aanwezig zijn. Wetenschappers van het MS Society Cambridge Centre voor Myeline Reparatie hebben nu een gendrager van de informatie voor een specifieke erfelijke eigenschap in een cel. Na de ontdekking van de structuur van het DNA werd 'gen' het woord voor een deel van het DNA-molecuul waaruit een chromosoom bestaat. Tegenwoordig ligt dit nog weer aanzienlijk gecompliceerder. Gen is misschien nog het best op te vatten als een natuurlijke eenheid van erfelijke informatie. Meer... geïdentificeerd (Olig 1 genaamd) dat betrokken is bij het produceren van oligodendrocyten tijdens de remyelinatie. Het is misschien mogelijk om de acties van dit gen in de toekomst te beïnvloeden.
• het onderzoeken van manieren om nieuwe myeline-producerende cellen in het lichaam te transplanteren om de verloren gegane cellen te vervangen. Als dit bijvoorbeeld via de bloedsomloop gedaan zou kunnen worden en niet op operatieve wijze, dan kan dit een mogelijke weg zijn naar nieuwe behandelingen.

Uit: MS Matters nr 60, april 2005
Met dank aan Marlies Temmink, medewerkster van MSweb