Stoned achter het stuur

Mag je autorijden als je marihuana gebruikt?

Dit is het vierde deel in de serie over medicinale cannabis. Deze keer gaat het over mediwiet in het verkeer. De aanleiding is een bericht in het MSweb-gastenboek van Marcio Magalhães Queirós Leal Brites. Marcio schrijft dat hij zijn rijbewijs is kwijtgeraakt en dat daarbij zijn cannabisgebruik een rol heeft gespeeld. Mag je autorijden als je wiet gebruikt?

Door: Nel Achterhes

Marcio is 28 jaar en heeft bijna twee jaar PP MS. Hij heeft wiet op recept door zijn arts voorgeschreven gekregen en gebruikt het nu een jaar om spasmes en pijn te onderdrukken. Wat is er gebeurd waardoor hij zijn rijbewijs is kwijtgeraakt? “Ik stond met mijn auto op een invalideparkeerplaats bij de apotheek om mijn medicijnen te halen, maar de wiet hadden ze niet. ‘Pas over een paar dagen’, zeiden ze. Dus ik ging naar de coffeeshop om voor die paar dagen marihuana te kopen. Toen ik daar was, heb ik een klein beetje gerookt, gewoon om normaal te blijven. Kom ik terug bij mijn auto, zegt een politieagent tegen mij: ‘Jij mag hier niet op een invalideparkeerplaats staan’. Terwijl de kaart onder mijn voorruit zat! Hij had me waarschijnlijk uit de coffeeshop zien komen, dus hij was al bevooroordeeld.”

Marcio legt de agent uit dat hij MS heeft en daarom wiet als medicijn rookt. “Maar dan mag jij niet rijden!”, vindt de agent. Op dat moment krijgt hij een rijverbod van zes uur en een paar weken later komt er een brief van het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) waarin staat dat zijn rijbewijs geschorst is.

Wat mag er niet?

In hoofdstuk 8 art. 8 van de Wegenverkeerswet staat onder andere: “Het is een ieder verboden een voertuig te besturen of als bestuurder te doen besturen, terwijl hij verkeert onder zodanige invloed van een stofEen in de biochemie vóórkomende natuurlijke en scherp te onderkennen en te beschrijven chemische stof, bijvoorbeeld het aminozuur alanine (C3NO2H8), glucose (C6O6H12) als bestanddeel van glycogeen enz. enz. Meer..., waarvan hij weet of redelijkerwijs moet weten, dat het gebruik daarvan – al dan niet in combinatie met het gebruik van een andere stof – de rijvaardigheid kan verminderen, dat hij niet tot behoorlijk besturen in staat moet worden geacht”.

Met andere woorden, je mag niet rijden als je je auto niet meer behoorlijk kunt besturen. Deskundigen zijn het erover eens dat cannabisgebruik kort voor het autorijden de rijvaardigheid negatief beïnvloedt. De wetgever vindt dat het de verantwoordelijkheid van de bestuurder zelf is om te beoordelen of je nog behoorlijk de auto kan besturen na gebruik van een stof die de rijvaardigheid beïnvloedt. Die stoffen kunnen overigens ook medicijnen zijn (die met het gele stickertje erop). In dit verband geldt voor de wet ook geen onderscheid tussen gewone en medicinale cannabis.

Hoeveel mag wel?

Voor alcoholgebruik in het verkeer is de toegestane limiet 0,5 promille, wat neerkomt op twee consumpties. Er is dus een feitelijke grens geformuleerd en dat kan met behulp van een blaastest eenvoudig worden gemeten. “Voor cannabis en medicijnen zijn er niet zulke grenzen vastgesteld en er zijn ook nog geen eenvoudige tests in gebruik”, zegt mevrouw Brands, voorlichter van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV).

Het is niet precies te zeggen of je na een stukje spacecake of een kopje wietthee aan een bepaald toegestaan gehalte zit. Er is geen ’toegestaan gehalte’ bepaald en verder hangt het natuurlijk af van de samenstelling en bereiding en van het moment waarop je het tot je genomen hebt. Medisch adviseur Alkema van het CBR: “Je zou kunnen zeggen dat één joint hetzelfde effect heeft als een alcoholpromillage van 0.8 promille. Maar dat is geen norm die officieel gehanteerd wordt. Wel is aangetoond dat maximaal twaalf uur na gebruik van wiet de rijvaardigheid nadelig beïnvloed kan worden. Daarna is er dus geen effect meer. Heel globaal zou je kunnen zeggen dat, als je ’s avonds cannabis hebt genomen, je de volgende ochtend weer aan het verkeer kunt deelnemen. Mits het de lage dosering is geweest die normaal is bij medicinaal gebruik”.

Als het niet opvalt dat je wat marihuana achter de kiezen hebt, zal het waarschijnlijk geen gevolgen hebben. Chris van Egmond, persvoorlichter Politie Hollands Midden: “We letten op afwijkend rijgedrag, verwijde pupillen en een trage reactie”. Als je toch tegen een controle aanrijdt (figuurlijk dan) en je hebt niet veel cannabis gebruikt zal het zelden voorkomen dat daardoor vraagtekens rijzen over je rijvaardigheid. Toch kan een agent op grond van wat hij ziet of ruikt twijfels hebben. Het besluit tot een bloedproef of urinetest wordt meestal pas genomen bij een vermoeden van een hogere dosis. Daaruit kan dan een boete volgen voor het rijden onder invloed. Net zoals dat gaat bij alcoholgebruik.

En als je officieel aangehouden wordt, moet de Officier van Justitie vervolgens bewijzen dat je hebt gebruikt. En belangrijker nog: dat je zodanig veel hebt gebruikt dat het je rijvaardigheid dermate heeft beïnvloed dat je niet aan het verkeer had mogen deelnemen. En dat is zeker heel lastig te bewijzen als je maar weinig hebt gebruikt.

De Tweede Kamer heeft in 2000 in een motie aangenomen waarin de regering wordt uitgenodigd te regelen dat het rijden onder invloed van drugs uitdrukkelijk bij wet wordt verboden. Vervolgens is er een wetsvoorstel voorbereid, maar tot op de dag van vandaag blijft het probleem dat er geen betrouwbaar en door de politie gemakkelijk op straat bruikbaar middel is om de aanwezigheid van verboden stoffen te meten. Daarom heeft de minister van Verkeer en Waterstaat in 2003 besloten om voorlopig met de indiening van het wetsvoorstel te wachten totdat er een goedwerkende speekseltest voorhanden is.

Rijtest

Wat ook zou kunnen gebeuren, zoals bij Marcio, is dat de agent zich afvraagt of je wel (medisch) geschikt of voldoende rijvaardig bent om een auto te besturen. Met andere woorden, of je, nadat de cannabis is uitgewerkt, nog zodanige beperkingen hebt dat je daardoor niet geschikt bent om te rijden. De agent geeft dan een melding aan het CBR en daarmee begint de zogenaamde vorderingsprocedure waarmee de rijgeschiktheid onderzocht wordt.

In Marcio’s geval heeft het CBR een vorderingsprocedure in gang gezet. “Ik ben gekeurd door een neuroloog en ik heb een rijtest gedaan. De neuroloog zei dat ik gewoon kon rijden”. De rijtest ging niet helemaal goed. Marcio heeft het zonder zijn mediwiet gedaan en had dan ook veel last van de tremoren en clonussen (verstijvingen). “Als ik een beetje wiet had gebruikt was het goed gegaan”. In het CBR-besluit van Mario staat dat de remproef drie keer niet goed ging. Ook op andere momenten verhinderden de tremoren en clonussen hem een goede bediening. De CBR-deskundige vond daarnaast dat hij veel moeite had om geconcentreerd te blijven in het verkeer. In complexere situaties reageerde hij vertraagd en vergat hij dingen te doen zoals op tijd schakelen of in de achteruitkijkspiegel kijken. Het uiteindelijke oordeel luidde: ‘De besturing was voldoende, maar de bediening, de stopproef en de verkeersdeelname waren onvoldoende’.

Marcio werd ongeschikt bevonden om aan het verkeer deel te nemen en zijn rijbewijs is ongeldig verklaard. De aanleiding voor dit alles was weliswaar de cannabis, maar dat bleek niet de uiteindelijke reden waardoor hij zijn rijbewijs is kwijtgeraakt. Hij had nog een tweede test kunnen aanvragen en dan vooraf wat wiet kunnen gebruiken, maar het is de vraag of hij daardoor beter was gaan reageren. Van wiet word je over het algemeen minder geconcentreerd en de rijstijl wordt vaak te voorzichtig, waardoor dat juist gevaarlijker kan zijn.

Rijgeschikt of rijvaardig

De vorderingsprocedure heeft tot gevolg dat er een onderzoek zal worden gedaan waarbij er twee verschillende testen zijn: een rijgeschiktheidstest en een rijvaardigheidstest.

Bij de rijgeschiktheidstest bekijkt een arts of je lichamelijk en/of geestelijk geschikt bent om achter het stuur te kruipen. De arts schrijft daarover een rapport en dat wordt beoordeeld door deskundigen van het CBR. Hierbij hoef je niet zelf een rijproef af te leggen.

Bij de rijvaardigheidstest moet je wel een rijproef afleggen, waarbij een deskundige van het CBR het resultaat beoordeelt. Dat is niet opnieuw het bekende rijexamen afleggen, maar rijden in een auto met een CBR-deskundige ernaast en gewoon deelnemen aan het verkeer. Daarbij let de deskundige speciaal op je motorische vaardigheden en je concentratie- en reactievermogen. Soms moet je ook een theorietest doen.

Het kan ook zijn dat je beide testen moet doen. Het hangt er maar vanaf wat je beperkingen zijn.

De vorderingsprocedure kan dan op drie manieren aflopen:

• Je wordt voldoende geschikt bevonden, maar in het geval van MS is dat meestal voor een beperkte periode van maximaal vijf jaar, waarna je opnieuw die test moet doen;
• Je wordt onvoldoende geschikt bevonden, maar de beperkingen kunnen met behulp van een aangepaste auto gecompenseerd worden. Bijvoorbeeld met handbediening voor gas en remmen. Als het CBR bepaalt dat je alleen nog met autoaanpassingen geschikt bent om te rijden, mag je niet meer in een gewone auto rijden. Er komt dan een aantekening in je rijbewijs te staan;
• Je wordt onvoldoende geschikt bevonden en het is niet te verhelpen met aanpassingen aan de auto. Dan gaat het vaak om de complexiteit van het verkeer en de trage reactiesnelheid waar MS-patiënten soms mee te maken hebben. Als je uiteindelijk ongeschikt wordt bevonden, wordt het rijbewijs ongeldig verklaard en mag je niet meer autorijden.

Over het feit dat hij niet meer mag autorijden, zegt Marcio: “Ik vind het een beetje lullig voor mij. Ik ben te streng beoordeeld. Er zijn allerlei mensen die ergere dingen doen in het verkeer door alcohol en die krijgen hun rijbewijs weer terug. Ik ben nu veroordeeld tot een scootmobiel en dat is voor een Portugees in de winter niet aan te raden. Ook loop ik meer kans op een verkoudheid en dat is helemaal niet goed voor mensen met MS. Ik kom nu minder de deur uit”.

Maar mag je wel met een schootmobiel op pad als je wiet hebt gebruikt? “Ook dat mag eigenlijk niet”, zegt Chris van Egmond, Politie Hollands Midden. “Maar in de praktijk komt het niet vaak voor dat iemand daarvoor wordt aangehouden”.

MSzien jaargang 8, maart 2009 (1)