Geheimen van cannabis ontrafelt

In de vorige aflevering van MSzien kon je over het gebruik en de werking van medicinale cannabis lezen. Ook kwamen enkele mensen met MS aan het woord over hun persoonlijke ervaring met cannabis, al dan niet medicinaal. Dit keer een interview met cannabisexpert dr. Arno Hazenkamp.

Door: Nel Achterhes

“Kom mee, dan laat ik je wat zien”. Arno Hazenkamp gaat me voor naar een zaal met onderzoekstafels vol met potjes en schaaltjes. Hij ontsluit een metalen kast en haalt een grote plastic tas tevoorschijn propvol gedroogde bloemtoppen van de Cannabisplant. Met pretoogjes houdt hij hem omhoog: “Dit doe ik, het ontrafelen van het geheim dat deze plant in zich verbergt”. Hazenkamp is na zijn promotie op de afdeling farmacognosie blijven werken, de afdeling die onderzoek doet naar medicijnen afkomstig van natuurlijke bronnen, vooral van planten.

Wat heb je onderzocht?

“Over de exacte werking weten we nog lang niet alles, want in de cannabisplant zitten wel 66 verschillende stoffen, de cannabinoïden. Nog maar een paar van deze stoffen zijn tot nu toe uitgebreid onderzocht. Daarom heb ik een groot deel van mijn onderzoek gericht op het vinden van betrouwbare methodes waarmee we kunnen begrijpen welke stoffen er precies in zitten. Pas daarna kunnen we verder gaan onderzoeken welke werking al die stoffen bij patiënten hebben.

Daarnaast heb ik onderzocht wat er met de werkzame stoffen gebeurt als je er thee van zet of ze in een verdamper gebruikt. En ik heb onderzocht hoe je de werkzame stoffen makkelijker in water oplosbaar kan maken, want daarmee zou je een makkelijkere toedieningsvorm kunnen maken.

We willen nog veel meer onderzoeken, maar daarvoor hebben we de medewerking van gebruikers nodig en uiteraard ook geld om het onderzoek te bekostigen. Daarom zou ik graag zien dat patiënten die nu zonder recept cannabis gebruiken de overstap maken naar medicinale cannabis van farmaceutische kwaliteit.

Ik roep patiënten op: laat weten dat je er serieus mee bezig bent en dat je er over mee wilt praten. Alle gebruikers die nu niet bekend zijn als medicinale cannabisgebruikers tellen niet mee in de statistieken, terwijl we vermoeden dat het er tussen de 10.000 en 15.000 zijn in Nederland. Als blijkt dat er inderdaad zoveel mensen cannabis als medicijn gebruiken en er baat bij hebben, dan is een minister veel eerder bereid om geld voor verder onderzoek te geven. En de zorgverzekeraars om het vergoeden natuurlijk”.

Hoe werkt medicinale cannabis?

“De werkzame stoffen, de cannabinoïden, hebben effect op het zenuwstelsel en het afweersysteem. De plaatsen waar die stoffen hun effect uitoefenen zijn de receptoren. Er is de afgelopen tien jaar ontdekt dat het lichaam zelf ook cannabinoïden maakt: de endogene-cannabinoïden. Deze endo-cannabinoïden reguleren allerlei belangrijke lichaamsprocessen. Bij sommige ziektes kunnen juist deze processen verstoord zijn, waardoor langzaamaan duidelijk wordt waarom cannabinoïd-achtige stoffen een positief effect kunnen hebben bij die aandoeningen. Cannabinoïden kunnen overdadige afgifte van neurotransmitters – stoffen die betrokken zijn bij de signaaloverdracht – beperken en op die manier de klachten verlichten.

Eén van de uitgebreid onderzochte werkzame stoffen is THC. Dat geeft naast medicinale effecten ook psychoactieve effecten; je er wordt high van. Er bestaat al 23 jaar een THC-pil, Marinol, ontwikkeld in Amerika. Marinol werkt maar bij een klein deel van de patiënten, bij een groot deel van de patiënten niet of juist tegengesteld. Blijkbaar gaat het om meer stoffen dan alleen THC. Een andere werkzame stofEen in de biochemie vóórkomende natuurlijke en scherp te onderkennen en te beschrijven chemische stof, bijvoorbeeld het aminozuur alanine (C3NO2H8), glucose (C6O6H12) als bestanddeel van glycogeen enz. enz. Meer... is CBD, die is niet psychoactief. Het lijkt erop dat een combinatie van veel CBD en een beetje THC het beste helpt bij MS-klachten”.

Bij welke verschijnselen van MS helpt cannabis?

“Bij MS-patiënten kan cannabis helpen tegen spasmen, spierkrampen of pijn en als ontspanningsmiddel om bijvoorbeeld beter in slaap te komen. Het wordt ook bij ziektes als kanker en aids gebruikt tegen misselijkheid en verminderde eetlust, of als pijnstiller bij chronische pijnklachten. Cannabisgebruik om klachten bij MS te verminderen komt veel voor”. Uit een Engels onderzoek in 2004 onder ruim 200 MS-patiënten, bleek 36 procent ooit cannabis gebruikt te hebben. (1) Verder gebruikte 14 procent van hen continu cannabis om hun klachten te verminderen. Meer dan de helft vond cannabis zeer effectief. Het zelfgerapporteerde effect was het grootst voor stress, slaapproblemen, stijfheid, spasticiteit en stemming. Daarnaast bleek dat de meeste mensen cannabis roken, ongeveer een derde van de gebruikers neemt cannabis oraal.

Een onderzoek op het VUmc onder zestien MS-patiënten naar het effect op de immuunfunctie van oraal toegediende cannabinoïden vond een kleine toename in een ontstekingsbevorderend cytokine. (2) Dat zou betekenen dat cannabinoïden bij MS ontstekingsbevorderend in plaats van ontstekingsonderdrukkend zijn. Dat is niet gunstig voor MS-patiënten. Vanwege het geringe aantal onderzochte patiënten zijn er geen conclusies uit deze studie te trekken.

Wordt cannabis voorgeschreven door de arts?

“Het niet zo dat artsen het heel makkelijk voorschrijven. Mensen die cannabis als medicijn gebruiken zijn vaak chronisch ziek en al heel lang bij een specialist. Ze gebruiken een heleboel medicijnen die wij acceptabel vinden omdat ze in een keurig wit doosje zitten. Maar als je kijkt naar de lijst van bijwerkingen en ze vertellen waar ze last van hebben dan hoor je soms best enge dingen! Overstappen op cannabis kan dan een verbetering zijn. Het wordt alleen voorgeschreven als je andere medicijnen geprobeerd hebt die niet voldoende effectief zijn of teveel bijwerkingen geven”. ‘

Wat is het verschil tussen medicinaal gebruik en drugsgebruik?

“Het grote verschil zit hem in de dosering, die is bij medicinaal gebruik heel laag. Daardoor heb je niet de negatieve verschijnselen die je soms bij drugsgebruikers ziet: apathisch, achterover in de kussens wezenloos voor zich uit starend. Ze zijn niet meer actief, verwaarlozen zichzelf, eigenlijk zijn ze té rustig. Drugsgebruikers gebruiken veel hogere doses dan patiënten nodig hebben.

Verder is er geen verschil in werking tussen wiet uit de koffieshop en medicinale wiet. Er is wel verschil in kwaliteit van de cannabis. Uit mijn onderzoek blijkt dat in koffieshopwiet bijna altijd schimmels, bacteriën of bestrijdingsmiddelen zitten. De koffieshopwiet wordt niet gecontroleerd. Medicinale cannabis moet juist daarom van farmaceutisch kwaliteit zijn. Dat houdt in: gecontroleerd, gegarandeerd zonder vervuiling en vers. De houdbaarheid moet gegarandeerd zijn en er moet gebruiksinformatie verstrekt worden. En als je vragen hebt kun je met professionals praten”.

Is cannabis taboe?

“Ik merk dat er helaas nog een sociaal taboe rust op het gebruik van cannabis. Veel mensen blijven reguliere medicijnen gebruiken omdat ze niet als ‘drugsgebruiker’ gezien willen worden. Ze hebben allerlei vervelende verhalen gehoord en baseren hun angst daarop. Maar dat zijn niet hun eigen ervaringen en dat is jammer. Er zijn meer medicijnen die eerst als drug werden gebruikt, maar waar later een goed werkend medicijn uit is gehaald zoals bijvoorbeeld morfine dat uit opium is verkregen”.

Is medicinaal cannabisgebruik verslavend of schadelijk?

“Daar heb ik een helder antwoord op: komt allebei zelden voor. Als patiënt gebruik je het in zulke lage doses dat het nauwelijks negatieve effecten geeft. Er zitten wel wat bijwerkingen aan, maar die hebben reguliere medicijnen ook. Gek genoeg wordt dat wel geaccepteerd. Bij medicinale cannabis worden mensen ineens ongerust, terwijl cannabis geen bijzondere bijwerkingen heeft vergeleken met reguliere medicijnen.

Er zijn contra-indicaties. Mensen met aanleg voor psychoses, hartklachten en bloeddrukproblemen moeten met hun arts overleggen voor ze met cannabis willen beginnen”.

Drinken, roken, slikken of eten?

“De werkzame stoffen werken heel goed via de longen. Inhaleren werkt snel en is daardoor handig. Maar roken valt af te raden omdat je schadelijke stoffen binnen krijgt. We kunnen wel zeggen dat het niet mag, maar wat dan?

Dan kom je uit bij de verdamper. Uit onderzoek blijkt dat die net zo goed werkt, maar dan zonder de schadelijke verbrandingsstoffen. De ‘Volcano’ is een type verdamper dat wetenschappelijk is goedgekeurd. Er zijn nog een paar andere types, maar die zijn niet gecontroleerd en gekeurd.

Bij de bereiding van thee spelen allerlei variabelen een rol zoals: kooktijd, de hoeveelheid cannabis en water, lang of kort koken, effect van bewaren na bereiding, in de koelkast of niet. Uit mijn onderzoek blijkt dat cannabisthee een redelijk betrouwbare toedieningsvorm kan zijn voor bepaalde groepen patiënten. Daarnaast heb ik een gebruiksaanwijzing ontwikkeld die de bewaartijd van de thee sterk kan verbeteren.

Een compromis tussen orale inname en roken is een spray, Sativex®, op basis van een alcoholextract. Die spuit je onder de tong en bereik je een effectievere opname van cannabinoïden. Maar er zijn nog klinische studies nodig voordat dit medicijn op de Nederlandse markt kan komen. Ik schat dat dat nog wel een jaar of drie zal duren.

Een pil zou de gemakkelijkste manier zijn, maar cannabis lost slecht op in water en wordt daarom moeilijk door het lichaam opgenomen. We onderzoeken nu hoe cannabis makkelijker in water oplosbaar is te maken”.

Om de krachten op dit gebied te bundelen is begin dit jaar de Nederlandse Associatie voor legale Cannabis en haar Stoffen als Medicatie (NSCM) opgericht. De aanleiding is een recent besluit van minister Ab Klink waarbij de industrie vijf jaar de tijd krijgt om tot een goed cannabis-medicijn te komen. De stichting heeft tot doel de acceptatie van medicinale cannabis te bevorderen. Dit wil ze bereiken door bij te dragen aan verbetering van de voorlichting, met name aan patiënten en door samenwerking met medische professionals en wetenschappers wil zij de kennis op dit terrein verbeteren.

Bronnen:
1. Clark et al, Patterns of cannabis use amongst patients with multiple sclerosisZiekelijke verharding van weefsel. Bij MS gaat het om de vorming van verspreide harde plekken in hersenen en ruggenmerg. Meer..., Neurology, 2004; vol. 62: 2098-2100
2. Killestein et al, Immunomodulatory effects of orally administred cannabinoids in multiple sclerosis, Journal of Neuroimmunology 2003; vol. 137: 140-143

MSzien jaargang 7, september 2008 (3)