• 0 Reacties

Doel van de in dit proefschrift beschreven onderzoeken bestaat uit het verkrijgen van meer inzicht in de cognitieve functiestoornissen, door bestudering van structurele en functional MR-afwijkingen bij mensen met MS.

Samenvatting proefschrift Richard H.C. Lazeron

6d5proefschriftlazeronMS is een chronisch inflammatoire demyeliniserende aandoening van het centraal zenuwstelsel. Deze aandoening gaat, naast uiteenlopende andere mogelijke problemen van lichamelijke aard, bij een groot deel van de patiënten gepaard met cognitieve stoornissen. De ernst daarvan, en daarmee de invloed op het dagelijks functioneren, is zeer variabel, maar is in zo’n tien procent van de gevallen ernstig te noemen. De cognitieve stoornissen vertonen een heterogeen patroon, waarbij sommige cognitieve domeinen, zoals attentie, informatie verwerkingssnelheid en visuo-spatiële functies, vaker gestoord zijn dan andere, zoals taal en praxis. De laatste jaren zijn deze functiestoornissen bij MS ‘herontdekt’, nadat ze al in 1868 door Charcot, bij de beschrijving van dit ziektebeeld, beschreven waren.

Relatie tussen parameters

Allereerst worden studies besproken die de relatie tussen enkele parameters verkregen uit structurele MR scans en cognitieve functies onderzoeken. Zoals al langere tijd bekend, zijn de laesies (zowel qua aantal als volume) op ‘standaard’ PD, T2 en T1 gewogen opnamen niet sterk gecorreleerd met klinische neurologische parameters. Uit de beschreven studies wordt duidelijk dat cognitieve functiestoornissen een iets sterkere correlatie vertonen met deze MR parameters, dan de gebruikelijke klinische, motorische parameters, door het gebruik van speciale MR technieken die (juxta)corticale laesies beter zichtbaar maakt.

Verder wordt getoond dat met andere MR parameters, zoals atrofie en regionale lesion load, de klinisch-radiologische associatie beter is, alhoewel nog steeds niet erg sterk aanwezig. Tot slot worden nog twee studies besproken die keken naar met name attentie en informatie verwerkingssnelheid en de karakteristieken daarvan bij MS patiënten. De vaak gestoorde attentie en informatie verwerkingssnelheid bij MS patiënten bleek sterk geassociëerd met enkele MR parameters (vooral cerebrale atrofie).

Functioneel MRI

Vervolgens wordt een introductie van de techniek van functional MRI (fMRI) en de implementatie daarvan beschreven. De ontwikkeling van twee voor fMRI gebruik aangepaste testen wordt beschreven: de Tower of London (TLT**) test en de PASAT***. Beide oorspronkelijke testen zijn met name geschikt gebleken voor onderzoek bij MS patiënten, doordat deze testen een beroep doen op meerdere cognitieve domeinen.

Tower of London en PASAT

De voor fMRI gebruik aangepaste versie van de Tower of London test toont in jonge gezonde individuen met name activiteit in de dorsolaterale prefrontale cortex, de cingulaire schors en de cuneus en precuneus regio’s, overeenkomend met eerdere PET studies. De hersenactiviteit tijdens de PASAT, eveneens in jonge gezonde personen, is met name gelokaliseerd in meerdere gebieden in de frontale lob en de superior en inferior parietale lob beiderzijds. Opgemerkt dient te worden dat de aanpassing voor fMRI de grondbeginselen van de test wel in enige mate kan hebben veranderd. De actieve gebieden zijn echter overeenkomend met de theoretische verwachtingen.

De twee genoemde testen worden vervolgens gebruikt bij onderzoeken bij MS patiënten en tevens wordt een studie met een lichtflits paradigma bij neuritis optica patiënten beschreven. Gebruik van de Tower of London test toont aan dat bij MS patiënten de geactiveerde gebieden niet significant verschillen met die zoals gevonden bij een qua leeftijd en opleiding vergelijkbare controle-groep. Ook verschillen de resultaten niet wezenlijk met de eerder onderzochte jonge gezonde individuen. Wel blijken de individuele resultaten van de MS groep veel meer van elkaar te verschillen dan de individuele resultaten in de andere groepen. De MS patiënten scoren daarbij niet slechter dan gezonden, hetgeen doet vermoeden dat compensatoire adaptieve mechanismen een rol spelen.

Geen duidelijke verschillen

05fproefschriftlazeronafb1

In de discussie volgt een korte bespiegeling van de mogelijke oorzaken van het ontbreken van duidelijke verschillen tussen de groepen, zoals een te heterogene groep MS patiënten, een onvoldoende begrip van de invloed van allerlei fysiologische parameters en het niet bestaan van een een-op-een relatie fMRI activiteit en goed functionerend hersengebied. De studie van de neuritis optica patiënten toont een duidelijk verminderd functioneren van de occipitale cortex in het begin stadium van neuritis optica.

Cannabis

Tot slot wordt een Cannabis studie met gebruik van fMRI bij een zeer kleine groep beschreven. De resultaten daarvan zijn niet eenduidig. Wel tonen ze dat fMRI een hulpmiddel kan zijn bij het bestuderen van hersenactiviteit veranderingen onder invloed van medicatie. Vanuit de fMRI resultaten valt op dat de reactie op Cannabis variabel is. Het blijkt dat de hersenactiviteit tijdens meer “eenvoudige” hersenfuncties minder variatie vertoont dan tijdens paradigma’s die gebruik maken van meerdere cognitieve domeinen.

Conclusie

De in dit proefschrift gepresenteerde studies tonen aan dat met andere dan de standaard MRI technieken, vooruitgang in het MS onderzoek is te boeken, met nieuwe wegen voor een beter begrip van cognitief functioneren van MS patiënten. Voor het slagen van verder onderzoek van MS met behulp van fMRI zal het van groot belang zijn, dat de processen die leiden tot (veranderingen van) de hersenactiviteit op fMRI beter worden begrepen, dat geselecteerd wordt op meer homogene ziekte-groepen en dat meerdere psycho-fysiologische parameters (zoals tijdstip van de dag, vermoeidheid, gebruik en tijdstip van eten en drinken, emotionele toestand, enzovoort) mee worden genomen.

**TLT test: Een test met blokjes op een computerscherm, waarbij de deelnemer aan de test de blokjes moet aanwijzen en verplaatsen;
***PASAT: Staat voor Paced Auditory Serial Attention Test en  is bedoeld om de snelheid van informatieverwerking te testen. 

Proefschrift: Functional and structural imaging in multiple sclerosis patients
The relationships between selected cerebral functions and tissue damage on MRI.
Promotoren: prof. Dr. F. Barkhof, en prof. Dr. Ph. Scheltens.
Co-promotor: Dr. S.A.R.B. Rombouts.
Dit promotie-onderzoek is gefinancierd door de Stichting MS Research

Curriculum Vitae

Personalia:

Naam:     Richard Hendrik Cornelis Lazeron
Geboren: 17 febaruari 1966 te Amsterdam

 Opleiding:
1984 VWO Hervormd Lyceum West, Amsterdam;

1984-1985 wegens uitloting van de studie geneeskunde, één jaar biologie gestudeerd. Afgestudeerd als arts in 1994

 Werkervaring:

1994-1995: arts-assistent neurologie in het Spaarne ziekenhuis Haarlem en

1995-1996 Academisch ziekenhuis Vrije Universiteit.

1996 onderzoeksbaan waarbij in 1997 met het huidige promotieonderzoek is begonnen.

2001 begonnen met de opleiding tot neuroloog onder leiding van prof.dr. J.J. Heimans in het VU Medische centrum te Amsterdam.

142proefschrifLazeronportret

Promotie:

3 juli 2006, VUmc Amsterdam

Relatie met MS:

De reden dat ik onderzoek naar MS ben gaan doen is toeval. Ik ben al heel lang geïnterreseerd in neurologie, en wilde op een gegeven moment ook onderzoek doen.

Op het moment dat ik meldde onderzoek te willen gaan doen bij de neurologie in het VU ziekenhuis, was het MS centrum net begonnen met functional MRI als veelbelovende nieuwe techniek. Dit moest nog vrijwel helemaal opgezet worden en gaf dus de mogelijkheid breed onderzoek te doen (met natuurlijk ook alle problemen die daarbij horen). Dit sprak mij enorm aan, zeker ook omdat de onderzoeksgroep bij multiple sclerose in de VU, enorm enthousiast was (en is)

Meer lezen: