‘Bewegen is belangrijk’ (24)

MS-onderzoek in Nederland (24): prof.dr. Piet Stinissen

Vanaf de benoeming in 1995 van MS-professor dr. Chris Polman is in Nederland sprake van hooggekwalificeerd onderzoek naar Multiple Sclerose. MSzien belicht waartoe dit leidt, met een artikelenserie waarin vooral universitaire wetenschappers aan het woord komen. Soms een buitenlander werkzaam in Nederland. Zoals een tijdje terug de Belg prof. dr. Jacques De Keyser, lange tijd in Groningen, nu in Brussel. In deze aflevering een Belgische wetenschapper die nauw samenwerkt met Nederlandse onderzoekers: prof. dr. Piet Stinissen.

Door: Raymond Timmermans

Hij is zeer enthousiast over het thema van deze editie van MSzien. “Beweeg als het kan, dat is gezond, absoluut. Bewegen is zeer belangrijk voor mensen met MS. Ik zeg dit juist omdat ik sinds enkele jaren twee collega’s heb, Peter Feys en Bert Op ’t Eijnde, die in het bijzonder onderzoek doen naar de bewegingsaspecten in het geval van MS. Dit team onderzoekt hoe beweging de spierzwakte bij MS gunstig kan beïnvloeden. En geloof me, dat blijkt zeker het geval. Ze kijken in dit verband niet alleen naar de effecten van training op zaken als spierkracht, wandelpatroon en loopgedrag, maar proberen ook nieuwe vormen van revalidatietherapie uit, bijvoorbeeld door gebruik te maken van robots en computergames”.

Aan het woord is prof. dr. Piet Stinissen (1964), van de universiteit in het Belgische Hasselt – of eigenlijk Diepenbeek, een kleine gemeente aan de oostkant van de Belgisch-Limburgse hoofdstad Hasselt. Tal van functies. Waaronder hoogleraar, hoofd van de faculteit Geneeskunde en Levenswetenschappen, de vakgroep fysiologie – biochemie – immunologie en directeur van het Biomedisch Onderzoeks Instituut (Biomed). Dat instituut is intensief met MS bezig.

Toevallig tegengekomen bij de vorige aflevering van deze serie, over prof.dr. Jack van Horssen, neurobioloog. Door Piet Stinissen aangetrokken als gasthoogleraar bij het Biomed.

Movetosport.be

Op het gebied van MS houdt Piet Stinissen zich met diverse deelgebieden tegelijk bezig. De studie naar de bewegingsmogelijkheden en -onmogelijkheden is er slechts één van. “Onze Peter is een therapeut met veel ervaring in MS. Hij is niet alleen hier een gespecialiseerd docent, hij is ook nog eens voorzitter van de vereniging van Europese MS-revalidatiecentra, in het Engels afgekort de RIMS. Bert is sportfysioloog, die heel wat Belgische topsporters begeleidt en zijn expertise nu ook toepast bij MS-onderzoek”.

Samen hebben ze in Hasselt een onderzoeksgroep uitgebouwd die zich onder meer inzet voor het vertalen van wetenschappelijke kennis naar echte toepassingen voor mensen met MS. Ze hebben ook aan de wieg gestaan van de Belgische stichting Move to Sport – “laten we zeggen: Bewegen is ook sport” – die tot doel heeft om gezond sporten bij met name personen met MS te bevorderen (zie www.movetosport.be).

Een in Europa voor zover bekend uniek genootschap, met als voorzitter Paul van Asch: kinesitherapeut. Dat is een fysiotherapeut die zich in het bijzonder richt op het menselijk bewegingsapparaat. Nederland kent op dit gebied alleen nog een breed gericht orgaan, bedoeld voor diverse mensen met een ziekte of handicap: Sportzorg.nl. Een samenwerkingsverband tussen de Vereniging voor Sportgeneeskunde, de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Sportgezondheidszorg en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), met financiële ondersteuning van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS).

MS-patiënten naar Peru

Paul van Asch is de initiatiefnemer van een heel bijzondere sportieve inspanning die een groep van zes Vlaamse vrouwen en drie mannen met MS tussen 21 september en 5 oktober gaat leveren in Peru. “We gaan een tocht maken die de Salkantay Trail heet, een tocht van vier dagen over een afstand van 50 kilometer op een maximale hoogte van 4650 meter, waar de temperatuur ’s nachts kan dalen tot -5°C”.

Er gaan tien artsen en therapeuten mee, onder wie naast Paul van Asch ook de eerder genoemde Peter Feys en Bert Op ’t Eijnde. Alle deelnemers zijn eerst uitgebreid sportmedisch getest en hebben drie maanden lang een trainingsprogramma gedaan. “Onderweg wordt bij iedereen een hartslagmeter aangesloten en bij thuiskomst gaan we opnieuw testen en alle gegevens analyseren”.

Professor Peter Feys: “Deze tocht daagt mensen met MS uit om te durven handelen, samen met hulpverleners die ook nog veel te leren hebben. En een nevendoel is geld inzamelen om een schooltje te bouwen in Catacaos, in noord Peru. Bovendien willen we zo de ziekte Multiple Sclerose meer bekendheid geven bij het grote publiek en vooral nog het leven met deze aandoening op een positieve manier belichten.”

Wie ze wil volgen kan dat doen via www.msmachupicchu2012.be.

Vele aandachtsterreinen

Als gezegd: bewegen is een van de vele aandachtsterreinen van professor Stinissen. “Ons instituut heeft al een lange traditie in het onderzoek van MS. Er werken nu meer dan 150 wetenschappers, artsen en technici, van wie een aanzienlijke groep onderzoek doet naar en rond MS”.

Snelle prater. Bruine ogen, smalle mond en licht grijzend haar. Geboren in Genk en gestudeerd in Antwerpen en Diepenbeek, waar hij nu ook woont, niet ver van het instituut. Getrouwd en vader van twee dochters, 19 en 16 jaar. Als zovelen in deze serie begonnen met biochemie en zich nadien bekwaamd in immunologie, de wetenschap die onderzoek doet naar het immuunsysteem, de afweermechanismen. Na genetischErfelijk, de erfelijkheid betreffend. Meer... onderzoek – onder meer naar de ziekte van Alzheimer – als bijna vanzelf aan de slag gegaan in de MS-onderzoeksgroep van het toenmalige dr. Willems Instituut in Diepenbeek, de voorganger van het Biomed. En nu een zeer gewaardeerde prof in de immunologie.

Versnelde veroudering immuuncellen

“Ons onderzoek hier richt zich vooral op de rol van het afweersysteem bij MS. Er zijn aanwijzingen dat een ontspoord afweersysteem een belangrijke rol speelt. We kijken naar diverse aspecten van het immuunsysteem om beter te begrijpen wat er misloopt en die kennis te gebruiken om op zoek te gaan naar betere behandelingen.
Zo hebben we gevonden dat de cellen die instaan voor de controlefunctie van het immuunsysteem, de regelaars, oftewel de zogeheten regulatoire T-cellen, bij mensen met MS slecht functioneren. Ook vertoont hun afweersysteem vaak tekenen van versnelde veroudering”.

Hersenonderzoek met erfgeld

Het Biomed doet vooral onderzoek met echte patiënten, en daarnaast proefdier-onderzoek met meestal ratten en muizen. Tot nog toe niet met hersenweefsel zoals in Amsterdam. En vooral daarvoor hebben ze Jack van Horssen aangetrokken (zie aflevering 23 van deze serie).

“Een tijdje geleden kregen we een aanzienlijke som geld van een overleden dame uit de regio, Rosa van Brabant, die een groot deel van haar bezittingen doneerde voor het MS-onderzoek in ons instituut. We wilden met deze investering iets extra’s doen. Een nieuwe component toevoegen. En hebben ervoor gekozen een kleine groep op te starten onder leiding van een externe onderzoeker. Omdat wij nog onvoldoende kennis hadden van microscopisch onderzoek van hersenen zochten we iemand die ons hiermee kon helpen. En die hebben we in Jack gevonden.

We kenden hem al een tijdje als één van de jonge rising stars in het MS-onderzoek maar vooral ook als een zeer gedreven onderzoeker die erg open staat voor samenwerking. Het is schitterend om te zien hoe Jack onze jonge onderzoekers stimuleert en op zeer korte termijn al een belangrijke invloed heeft op het lopende onderzoek in ons instituut. We zien dit ook als een manier om de samenwerking met de Nederlandse groepen nog te versterken”.

‘Onderzoek in Nederland op hoog niveau’

Hij vervolgt in één adem: “We hebben trouwens al geruime tijd goede contacten met de MS-onderzoekers uit Nederland. Een ruime delegatie van ons instituut is jaarlijks aanwezig op de MS-onderzoeksdagen in Nederland, en we ontmoeten mekaar geregeld op de internationale congressen. Vele Nederlandse onderzoekers zijn ook al bij ons langs geweest voor lezingen, het beoordelen van doctoraten, enzovoort. En dat is een goede zaak. Want het MS-onderzoek staat in Nederland op zeer hoog niveau”.

Een tiental jaar geleden begon dat zo’n beetje met de inmiddels tot professor benoemde MS-neuroloog Raymond Hupperts in toen Maastricht, nu Sittard.. “Raymond en mijn groep hebben intussen diverse stukken samen geschreven”.

Voeding

Een ander deel van de erfenis besteedt het Biomed aan onderzoek naar de mogelijk beschermende effecten van bepaalde voedingsonderdelen. Piet Stinissen: “Er is nog weinig bekend over de effecten van voeding op chronische ziekten zoals MS. Nochtans zijn er aanwijzingen dat dit toch wel een rol kan spelen. MyelineVetachtige, witte stof die in de vorm van de zogenaamde myelineschede de zenuwvezels isolerend omhult. De myeline draagt bij tot een efficiënte zenuwgeleiding; bij myelinebeschadiging, zoals bij MS, loopt de zenuwgeleiding mank of is ze zelfs afwezig. Dit kan leiden tot diverse symptomen. Meer..., de isolerende stofEen in de biochemie vóórkomende natuurlijke en scherp te onderkennen en te beschrijven chemische stof, bijvoorbeeld het aminozuur alanine (C3NO2H8), glucose (C6O6H12) als bestanddeel van glycogeen enz. enz. Meer... rondom zenuwen die bij MS blijkt te zijn aangetast, bestaat voor het overgrote deel uit vetten waaronder cholesterol. Dat geeft ons misschien mogelijkheden tot beïnvloeding via voeding. Dit onderzoek kan een belangrijke bijdrage leveren aan onze kennis over het ontstaan en herstel van MS-letsels en inzicht geven hoe ons dieet deze mechanismen kan beïnvloeden”.

Gemiddelde werkdagen heeft hij nauwelijks, al zitten de elementen vergaderen, lesgeven, documenten lezen en schrijven plus lezingen houden er vrijwel altijd in. “Ik heb het grote geluk dat mijn job erg afwisselend is, en daarom is geen dag dezelfde. Het is een combinatie van vele boeiende activiteiten die als doel hebben om ons instituut goed te laten functioneren. En uiteraard leiden we jonge mensen op, zowel studenten als jonge onderzoekers. Op die manier bouwen we mee aan de toekomst voor mensen met MS. Kortom: ik ga elke dag met veel plezier aan de slag”.

Al zijn inspanningen zijn er, zoals hij zegt, op gericht mensen met MS hoop te kunnen geven. En dat het daarbij nog steeds niet is gelukt iets te vinden dat de ziekte kan genezen, verdriet hem zeer. Maar, zo sluit hij af: “In contacten met mensen met MS valt het me steeds meer op hoe moedig zij met hun ziekte omgaan. En hoe nuchter ze zijn met betrekking tot het wetenschappelijke onderzoek. Ze beseffen gelukkig heel goed dat het erg lang duurt voor onderzoek tastbare resultaten oplevert voor de man of vrouw met MS. De weg van een hoopvol resultaat in het laboratorium of een positief resultaat in een proefdierstudie naar een oplossing voor de patiënt blijft nou eenmaal heel erg lastig en meestal onvoorspelbaar. Samenwerking bij dat onderzoek, in België zelf, maar zeker ook met Nederlandse onderzoekers, is daarbij van groot belang”.

MSzien jaargang 11, september 2012 (3)