‘Misschien draait het bij MS ook om de zon’ (22)

MS-onderzoek in Nederland (22): dr. Lizette Ghazi-Visser

Vanaf de benoeming in 1995 van MS-professor dr. Chris Polman is in Nederland sprake van hooggekwalificeerd wetenschappelijk onderzoek naar multiple sclerose. In een artikelenserie belicht MSzien waartoe dit inmiddels heeft geleid. Ontmoetingen met meestendeels geleerde mannen, verbonden aan een universiteit. Deze keer een geleerde vrouw. Zij coördineert onderzoekswerk bij een topfarmaceut; een beetje in stilte, maar op de rand van een doorbraak: dr. Lizette Ghazi-Visser, werkzaam bij Merck Serono, in dienst van de wetenschap. (deel 22)

Door: Raymond Timmermans

Als vele andere onderzoekers is medisch bioloog dr. Lizette Ghazi-Visser (1975) er vrij zeker van dat er meer factoren zijn die een rol spelen bij het ontstaan en het ontwikkelen van MS. “Er is duidelijk een ontsporing van de afweer, het immuunsysteem, en er is een onderliggende afbraak van zenuwweefsel. Beide processen spelen vanaf de eerste fase van MS. Maar wat er precies gebeurt, is onduidelijk”. Tegelijkertijd is zij er steeds meer van overtuigd dat er een verband bestaat tussen MS en het zonlicht dat iemand in zijn ontwikkeling heeft gehad en vooral de vitamine D die onder invloed van de zon wordt geproduceerd. Draait het ook, en misschien wel in het bijzonder bij MS, om de zon.

In die gedachte staat de in 2005 tot doctor in de Immunologie binnen MS gepromoveerde Lizette Ghazi-Visser niet alleen. In deze onderzoekserie kwamen met datzelfde thema in aflevering 11 al – namens de Universiteit van Maastricht – professor dr. Raymond Hupperts en een van zijn studenten, dr. Joost Smolders. voorbij (zie Meer over MS >> Wetenschap). Hupperts zei toen: “Er zijn toenemende aanwijzingen dat er een omgekeerde relatie bestaat tussen de hoeveelheid zonlicht en de ernst van MS. (…) Verder blijkt dat er een relatie is tussen vitamine D en de verschijnselen van MS”. Joost Smolders heeft in mei 2011 cum laude de doctorstitel behaald op dit thema. Intussen zijn er trouwens al veel mensen met MS, ook in Nederland, die via hun neuroloog vitamine D in een hoge dosering krijgen voorgeschreven.

Testtraject

Na een ontmoeting tussen Lizette Ghazi-Visser, Raymond Hupperts en Joost Smolders, was het testtraject snel uitgezet. Lizette werkt sinds 2007 als Medical Manager Neurology bij Merck bv, onderdeel van de farmaceutische firma Merck Serono – onder meer bekend van de ontstekingsremmer Rebif voor mensen met beginnende MS en mensen met de Relapsing Remitting-vorm van MS (RR MS), de aanduiding voor geregelde terugvallen en herstelperiodes. Merck is ook de fabrikant van het vitamine D-preparaat Vigantol, een soort olie met als werkzame stofEen in de biochemie vóórkomende natuurlijke en scherp te onderkennen en te beschrijven chemische stof, bijvoorbeeld het aminozuur alanine (C3NO2H8), glucose (C6O6H12) als bestanddeel van glycogeen enz. enz. Meer... Cholecalciferol.

Waarom niet eerst eens goed uitgeprobeerd of het bij mensen met RR MS uitmaakt als ze deze vitamine D-olie in een bepaalde, gecontroleerde dosis innemen? Kijken of bij hen de klachten onderdrukt worden. Lizette: “Met het zoeken naar de antwoorden op die vragen zijn we nu volop bezig. De verwachting is dat we de eerste resultaten niet eerder hebben dan in maart 2014. Maar het geloof in vitamine D is groot en deze studie is nodig om dat geloof te toetsen”.

SOLAR

Bij de test zijn, verspreid over heel Europa, 348 mensen met MS betrokken. Het testtraject heet SOLAR. Om te beginnen natuurlijk een duidelijke verwijzing naar de zon, want in vele talen de term voor zonne-energie. Joost Smolders, nu voor een jaar als MS-onderzoeker verbonden aan het Nederlandse Herseninstituut in Amsterdam: “Feitelijk is de naam een creatief hersenspinsel van Lizette”.
De letters SOLAR blijken namelijk te staan voor de Engelse aanduiding: Supplementation of VigantOl as add-on treatment in patients with reLApsing remitting MS receiving Rebif treatment“. Vertaald: aanvulling met het vitamine D- preparaat Vigantol als extra behandeling voor mensen met RR MS die Rebif gebruiken. Lizette: “Ik heb nou eenmaal iets met acroniemen, letterreeksen ter vervanging van een formule”. Een spontane lach.

Lizette Visser. Een jonge vrouw uit Hardinxveld-Giessendam; geboren in het naburige dorpje Molenaarsgraaf, middenin de Alblasserwaard, niet ver van de Rotterdamse Delta. “Heb ik goede herinneringen aan. Als kind in de hooibalen spelen. In de sloot lopen baggeren met je laarzen”. Gaat als een speer door de mavo. In Sliedrecht. Raakt daar bevriend met een jongen die anno nu haar echtgenoot is. Duidelijke Hindoestaans/Surinaamse wortels. Zij doet daarna meteen de havo. Bèta.

“Ik ben altijd al zeer nieuwsgierig geweest naar allerlei processen in je lichaam. Hoe die in elkaar zitten. Na de havo ging ik daarom naar het Hogere Laboratorium Onderwijs in Delft. Omdat ik dacht: als ik daar klaar ben, dan kan ik mijn eigen onderzoeken opzetten”. Loopt tijdens haar studie stage bij TNO Leiden. Daar was Jon Laman – nu professor biologie en immunologie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam – haar stagebegeleider. Een wetenschapper die nog met veel enthousiasme over haar praat. Laman: “Lizette is een professional met volledige inzet; met een merkbare hang naar volledigheid”. Door hem raakt ze steeds meer gefascineerd door het verschijnsel van ziekten waarbij het immuunsysteem is verstoord geraakt, zoals MS.

Vriend krijgt MS

In 1997 rondt zij haar labstudie af. Zij is dan ingenieur medische biologie.
En dan hoort ze uit het niets dat haar vriend MS heeft… “Ik weet nog goed: indertijd was op tv in Goede tijden, slechte tijden een vrouw met MS. En dat kwam toen wel erg bekend voor. Mijn probleem was een beetje: verbeeld ik me dat nou? Beroepsdeformatie? Daarom heb ik niet meteen met mijn vriend besproken wat ik er van wist. Er rekening mee gehouden dat het ook iets anders kon zijn. En als dan onomstotelijk vast komt te staan dat het echt MS is, ben je met stomheid geslagen. Hoe kan dit?”. En dat voor iemand van wie de voorouders uit een zonrijk deel van de wereld komen en dus aan vitamine D niets tekort kunnen hebben gehad. “Puur pech; hij is hier geboren”. In 1999 trouwt ze met hem.

Intussen gaat ze even bij TNO werken. Maar bedenkt dat als ze meer wil binnen dit vakgebied, ze aan eigen onderzoek moet gaan werken. Ze kiest ervoor om verder te gaan binnen de sector MS en wel bij de Erasmus Universiteit in Rotterdam, waar ze onder begeleiding van Jon Laman haar promotieonderzoek start. Op basis van zo’n promotieonderzoek kan iemand doctor worden. Vier jaar krijg je daarvoor.
Na haar huwelijksreis mag ze gelijk naar het vermaarde – inmiddels opgeheven – Zwitserse Basel Instituut voor Immunologie om daar laboratoriumonderzoek uit te voeren binnen het veld van MS. “Mijn eerste grote treinreis…” In 2005 rondt ze haar universitaire onderzoek af, met een proefschrift waarin ze met nadruk de stelling opneemt ‘dat het met het oog op de ingewikkeldheid van MS effectiever is om bij de behandeling van de ziekte therapieën te combineren”. Een theorie die ze zeer trouw is gebleven want in het SOLAR-project is van zo’n combinatie ook sprake.

Tobbetje

En dus kom je terecht bij een farmaceut?
“Nee, eigenlijk ligt dat niet eens voor de hand. Ik wist er niks van. Ik had alleen maar mensen die mij influisterden: moet je niet doen; alles draait om budget; als iets niet blijkt te werken, hou dan maar op met je onderzoek. Maar wat dat betreft zag ik het verschil niet met de universiteit. Ook daar heb ik geleerd dat het niet de bedoeling is dat je almaar blijft tobben in je tobbetje. Ik ben eigenlijk min of meer toevallig bij de farmacie binnengerold, eerst bij Teva Pharma, kort daarna bij Merck”.
Merck is waarschijnlijk het oudste farmaceutische bedrijf ter wereld, al daterend van 1668; nu 40.000 werknemers, verdeeld over 67 landen. Heeft in 2007 het Zwitserse biotechnologiebedrijf Serono overgenomen, uitvinder en fabrikant van Rebif. Zo is Merck Serono ontstaan.

Lizette werkt in een kantoorpand in het industriegebied Schiphol-Rijk, gemeente Haarlemmermeer; met uitzicht op de luchthaven. Geen laboratoria, die heeft Merck Serono elders. “Waar ik vooral mee bezig ben is het bedenken van onderzoek in de kliniek, klinische research-projecten, studies met producten van ons eigen concern. Primair veel lezen en studeren en uiteraard het bijwonen van internationale congressen. En met al die kennis kijken of er onderzoekscentra in Nederland zijn die op een gebied waar je meer van wilt weten willen meedenken en actief kunnen zijn door bijvoorbeeld deel te nemen aan een studie. We begeleiden ook deze onderzoeken en we bezoeken daarvoor specialisten van ziekenhuizen”.

MS Academia en UniteMS

Op dit moment heeft Lizette de touwtjes in handen van vier multinationale studies. “Bovendien geven we financiële steun aan deelonderzoeken op MS-gebied”.
Ze is ook nauw betrokken bij het Merck-project MS Academia. Een vooral via Internet actief wetenschappelijk platform van en voor neurologen (www.msacademia.nl), met onder meer de laatste gegevens over onderzoeken. Organiseert ook symposia en nascholingen. Daarnaast wil Lizette bereiken dat er goed contact is tussen patiënten die MS hebben. “Daarom ondersteunen we het netwerk UniteMS.nl. Hierop kunnen mensen bijvoorbeeld vragen stellen, maar ook ervaringen en informatie uitwisselen”.

Een gedreven mens. “Onderzoek is een kwestie van vallen en opstaan, maar ik ben ervan overtuigd dat elke kleine stap die wordt gezet alle moeite en geld waard is om verder te komen. Bij Merck heb ik de kans om daarover intensief mee te denken”.

Steeds meer gefocust op MS. Leeft immers met iemand die MS heeft – hebben twee kinderen, een jongen en een meisje – studeert almaar door op MS, collecteert voor het Nationaal MS Fonds, doet mee aan een sponsorloop voor MS en werkt bij Merck aan het onderzoek naar medicamenten voor mensen met MS. Al talrijke publicaties op haar naam; meermalen ook al onderscheiden voor buitengewone resultaten “Maar het is al met al eigenlijk niet iets waar je om vraagt. Het is iets wat je gebeurt. Ligt ook niet in mijn aard om daarmee naar buiten te treden, maar dat moet dan maar even”.

En wat gaat u nu doen?
“Er is net een telefonische conferentie bezig over SOLAR; dus daar ga ik me maar snel bijvoegen”.

Eerder verschenen in MSzien jaargang 11, maart 2012 (1)