Anticonceptie, zwangerschap en overgang (2)

Over Anticonceptie, zwangerschap en overgang (2)

De gezondheid van vrouwen kent een aantal specifieke kenmerken en dat geldt ook voor vrouwen met MS. Chloe Neild bespreekt de problemen waar je als vrouw-met MS tegenaan loopt. Waarom krijgen vrouwen trouwens vaker MS? Spelen hormonen daarbij een rol? Verergeren de symptomen tijdens de menstruatie? Kunnen medicijnen de mogelijkheid om zwanger te worden beïnvloeden? Heeft MS invloed op de bevalling? Heeft MS invloed op de menopauze? Een overzicht in twee delen.

Door: Chloe Neild*

Zwangerschap

MS heeft geen invloed op de vruchtbaarheid van de vrouw. Maar enkele medicijnen die gebruikt worden bij MS kunnen invloed hebben op de menstruatiecyclus en sommige medicijnen zijn niet veilig tijdens de zwangerschap. Als je medicijnen gebruikt en je besluit zwanger worden, dan is het gebruikelijk om drie maanden voor die tijd te stoppen met de medicijnen. Het is belangrijk hierover met je arts te overleggen voordat je hierin iets verandert, aangezien het gevaarlijk kan zijn om abrupt te stoppen met medicijnen.

MS zelf heeft geen invloed op de spermaproductie. Echter, sommige mannen met MS kunnen problemen hebben met de erectie en met de ejaculatie. Ook zijn er behandelingen die vermindering van de zaadproductie tot gevolg hebben en sommige behandelingen van symptomen, zoals antidepressiva, kunnen invloed hebben op de ejaculatie. Er zijn echter alternatieve methoden om sperma te verzamelen en te gebruiken voor inseminatie. Je kunt de verschillende opties met je arts bespreken en hij of zij kan je eventueel naar een vruchtbaarheidskliniek verwijzen.

Krijgt mijn kind MS?

MS is niet direct erfelijk, zoals ziektes als cystic fibrosis (taaislijmziekte) of de ziekte van Huntington dat wel zijn. Kinderen met een ouder die MS heeft, hebben statistisch gezien 2 procent meer kans om MS te krijgen. Met andere woorden: twee van de honderd kinderen die geboren worden in een gezin waarvan een van de ouders MS heeft, zou zelf MS kunnen krijgen. Het risico in de normale populatie is één op de achthonderd kinderen. Dus hoewel het risico met een ouder met MS groter is, is het nog altijd erg klein.

Heeft MS invloed op zwangerschap en bevalling?

MS heeft geen directe invloed op de zwangerschap of de bevalling. Verschillende studies hebben aangetoond dat moeders met MS net zoveel kans hebben op een gezonde zwangerschap en gezonde baby’s als anderen. Er is geen onderzoek beschikbaar dat laat zien dat MS de kans vergroot op een buiten baarmoederlijke zwangerschap, miskraam, vroeggeboorte, dood geborene of andere geboorte afwijkingen.

Gewoonlijk wordt een natuurlijke bevalling geadviseerd, net als bij andere vrouwen. MS is geen reden voor een keizersnede. Tijdens de bevalling zelf kunnen problemen met zwakte, spasmes of stijfheid in de benen, met hulp van de vroedvrouw of dokter worden ondervangen. Om de pijn te verzachten vragen veel vrouwen om een ruggenprikMet de ruggenprik is mogelijk in sommige gevallen een eerdere definitieve diagnose MS te stellen. De lumbale punctie, zoals de ruggenprik officieel heet, is een oude methode om hersenvocht uit te nemen, teneinde dit nader te bestuderen op bijvoorbeeld eigenschappen van MS. Zie ook lumbaalpunctie. Meer... voor verdoving. Zowel ruggenprik, als volledige anesthesie zijn even veilig voor vrouwen met als bij vrouwen zonder MS. Als je erg tegen de pijn opziet, kun met je verloskundige overleggen over eventuele verdoving.

Zwangerschap en schubs

Er is veel onderzoek gedaan naar de impact van zwangerschap op MS. Deze onderzoeken tonen allemaal aan dat zwangerschap een positief beschermend effect heeft, met dalende aantallen schubs, vooral in het derde trimester (tussen 6 en 9 maanden). De redenen hiervoor zijn niet helemaal duidelijk, maar men denkt dat hormoonspiegels hier een rol bij spelen. Verbetering tijdens de zwangerschap zou ook veroorzaakt kunnen worden doordat het immuunsysteem van de vrouw minder actief is om zo afstoting van de baby te voorkomen. Vergelijkbare effecten zijn waargenomen bij vrouwen met andere autoimmuun ziektes.

In de eerste drie maanden nadat de baby is geboren, gaat het risico op schubs echter omhoog. Er wordt aangenomen dat de hormoonspiegel dan weer terugkeert naar het niveau van voor de zwangerschap. Onderzoek suggereert dat deze post-zwangerschapsschubs op de lange termijn geen invaliditeit veroorzaken. Met andere woorden, zwangerschap heeft geen effect op de voortgang van MS op de lange termijn; het overall effect is neutraal.

Symptomen en zwangerschap

Hoewel vrouwen minder schubs hebben gedurende de zwangerschap, zijn er wel symptomen die kunnen worden geraakt. Veel vrouwen zeggen dat ze tijdens de zwangerschap steeds vermoeider werden, maar dat dit met een goede planning goed was op te vangen. Meer over het omgaan met vermoeidheid vind je in de rubriek MEERoverMS –> klachten –> vermoeidheid.Tijdens de zwangerschap kunnen evenwichtsproblemen en rugpijn erger worden, aangezien het extra gewicht van de baby je zwaartepunt verlegd. Hierdoor wordt je houding anders. Hulpmiddelen bij het lopen kunnen zinvol zijn. Ze helpen ook bij het voorkomen van struikelen en vallen. Bestaande blaas en darm problemen kunnen anders aanvoelen of vervelender worden tijdens de zwangerschap. Een incontinentie verpleegkundige of adviseur kan uitkomst bieden en adviseren hoe met deze klachten om te gaan.

Medicatie en zwangerschap

Voor je het vormen van een gezin gaat beginnen zou je met je arts je klachten en medicatie moeten doorspreken. Aangezien sommige medicijnen tijdens de zwangerschap niet mogen worden gebruikt, zal je arts je medicatie willen bekijken. Mocht je onverwacht zwanger raken en je hebt je medicatie nog niet laten bekijken door een arts, doe dat dan zo snel mogelijk.

Bij de overweging met medicijnen te stoppen, zal de arts naar de risico’s kijken die de medicijnen voor de baby kunnen opleveren. Van veel medicijnen is niet bekend wat de invloed is op het ongeboren kind. Dit komt doordat het als niet ethisch verantwoord wordt gezien om testen te doen op het ongeboren kind. De enige bewijzen van negatieve effecten van medicijnen komen van vrouwen die medicijnen hadden gebruikt tijdens hun zwangerschap.

In het geval van ziekte veranderende medicijnen, zijn er twee studies die naar het effect van interferon op de zwangerschap hebben gekeken. Het ene zag een kleine stijging in het aantal miskramen, het andere vond geen significant verschil. Aangezien er maar zo weinig informatie over dit onderwerp beschikbaar is, wordt vrouwen geadviseerd in elke geval vanaf drie maanden voor de zwangerschap te stoppen met ziekte veranderende medicijnen. Dit geld ook voor beta interferon(Merknamen: Betaferon, Avonex en Rebif) of glatirameer acetaat (Merknaam: Copaxone).

Als je zwanger wordt terwijl je ziekte veranderende medicijnen gebruikt, moet je zo snel mogelijk je arts raadplegen. Steroïde gebruik tijdens de zwangerschap kan als relatief veilig worden beschouwd. Ze worden echter vermeden in de eerste drie maanden van de zwangerschap omdat de foetus in die maanden zijn organen ontwikkelt en men dan extra voorzichtig moet zijn.

In geval van alle andere medicijnen geldt dat voorzichtigheid geboden is. Echter, als het stoppen met medicijnen een te groot risico vormt voor de moeder of de baby, dan kan de dokter adviseren toch door te gaan met de medicijnen of een alternatief voorschrijven. Je arts kan je ook adviseren hoe je met klachten om kunt gaan zonder medicijnen te gebruiken.

Je kunt direct na de geboorte weer beginnen met het nemen van medicijnen, tenzij je ervoor kiest om borstvoeding te geven.

Na de geboorte

Of je nu MS hebt of niet, de periode vlak na de geboorte kan uiterst vermoeiend zijn. Ook kan het tijd kosten om tewennen aan de baby en alles wat daarbij komt kijken. Voor vrouwen met MS is het belangrijk om voldoende hulp te hebben in deze periode. Je zou ook een lijst van familie en vrienden kunnen maken die je kunnen helpen. Verder kun je uitzoeken welke zorg er beschikbaar is, zoals kraamzorg instellingen, vrijwillige thuishulp, het consultatiebureau ed. Veel vrouwen vinden het geruststellend om vroeg te weten wat er aan hulp mogelijk is. Door dit vroeg te plannen wordt het leven een stuk makkelijker als de baby er eenmaal is. [In Nederland is het gebruikelijk om kraamhulp te bestellen. Vaak geeft je verloskundige/of huisarts hier informatie over. Informatie over de vergoeding van kraamzorg vind je in het vergoedingenoverzicht van je zorgverzekering.]

Borstvoeding geven

MS is geen reden om geen borstvoeding te geven. Borstvoeding is goed voor de baby. Gewoonlijk wordt aanbevolen om de eerste 6 maanden borstvoeding te geven. Borstvoeding helpt het immuunsysteem van de baby op te bouwen en heeft tevens andere gezondheidsvoordelen voor moeder en kind. Het is geruststellend te weten dat er geen verhoogde kans op schubs bestaat in relatie tot borstvoeding.

Sommige moeders met MS kiezen ervoor korter borstvoeding te geven, ongeveer 3 a 4 maand omdat ze vinden dat het te vermoeiend is. Als het gaat om het inschakelen van anderen bij de verzorging van de baby is het makkelijker om de fles te geven. Sommige vrouwen vinden dit nodig om langer te kunnen rusten, zodat ze beter om kunnen gaan met de vermoeidheid.

Als je van plan bent de borst te geven, zul je wellicht speciaal advies willen over de manier van voeden, zoals de houding, omdat de standaard houding niet comfortabel kan zijn bij sommige MS klachten. Je zult ook je medicatie moeten bekijken, aangezien sommige medicijnen worden doorgegeven aan de baby via de moedermelk.Moeders die ziekte veranderende medicijnen gebruiken, krijgen het advies geen borstvoeding te geven, aangezien het medicijn wordt uitgescheiden via de moedermelk. In zulke gevallen kan de moeder overwegen om pas later (weer) met ziekte veranderende medicijnen te beginnen, zodat ze in ieder geval enkele weken borstvoeding kan geven, wat later een voordeel is voor de baby. Je kunt natuurlijk ook flesvoeding geven. De baby krijgt ook dan alles wat hij nodig heeft.

Omgaan met schubs na de geboorte

Sommige vrouwen kiezen ervoor om direct na de geboorte weer te beginnen met ziekte veranderende medicijnen, omdat deze het aantal schubs verminderen.Dit is echter niet de bedoeling als je borstvoeding geeft. Als je liever de baby de borst geeft, maar je ernstig zorgen over een schubeen terugval in - of opflakkering van - MS. Een een periode met klachten, die ook wel aanval of exacerbatie wordt genoemd. Meer... maakt, dan kan een lage doses steroïden, zoals prednisolon, een beter alternatief zijn.

Omdat je de eerste maanden na de geboorte meer kans op schubs hebt en nieuwe moeders sowieso erg moe zijn, is het van het grootste belang in die periode extra hulp en ondersteuning beschikbaar te hebben. Misschien vind je het handig om van te voeren te bedenken hoe familie, vrienden en maatschappelijke instanties je kunnen helpen. Denk hierbij aan kinderopvang, kraamzorg en lokale gehandicapten organisaties.

Werkende vrouwen kunnen 12 weken bevallingsverlof krijgen, eventueel aangevuld met vakantie of ouderschapsverlof. Zie hiervoor de regelingen op je werk of Postbus 51. Als je thuiszorg krijgt en je hebt door de verandering van je rol als ouder, meer of andere hulp nodig, dan moet je de betreffende instantie (Gemeente of zorgverzekeraar) hierom verzoeken.

Menopauze

De menopauze is een periode van hormonale verandering. Voor veel vrouwen, met of zonder MS, kan het een moeilijke periode zijn. Tijdens de menopauze houdt het lichaam op met het produceren van oestrogeen in grote hoeveelheden. Er zijn geen bewijzen die aantonen dat de menopauze een positief of een negatief effect heeft op het aantal schubs of de verslechtering van MS. Sommige klachten, zoals vermoeidheid en blaasproblemen, kunnen echter wel erger worden.

Hormoon suppletie therapie (hormonen slikken)

Sommige vrouwen vragen zich af of hormoon suppletietherapie, deze vervangt het oestrogeen, helpt tegen MS symptomen in de menopauze. In een kleine studie (19 vrouwen met MS in de menopauze) zegt 54 procent een verergering van de klachten te ervaren. Van degenen die extra hormonen slikten had 75 procent het gevoel dat hun symptomen minder erg waren geworden.

Hormoon suppletietherapie is niet geschikt voor alle vrouwen. Heb betreft vooral vrouwen die een voorgeschiedenis hebben van zwaar roken, trombose, bepaalde kankers, of ernstige hart, lever of nier ziekten. Hormoon suppletietherapie wordt tevens geassocieerd met een verhoogde kans op borstkanker, hartkwalen en beroerte. Daarom wordt het slikken van hormonen alleen geadviseerd aan vrouwen die erg veel problemen hebben met de overgang. Vrouwen die hormonen slikken wordt aanbevolen zich regelmatig te laten onderzoeken en borstonderzoek laten doen.

Bij de besluitvorming om een hormoon vervangingstherapie te ondergaan, moeten vrouwen met MS over een aantal andere zaken nadenken. Periodes van onbeweeglijkheid, afwezigheid van oefening, en langdurig gebruik van steroïden kunnen de kans op osteoporose vergroten. Hormoon vervangingstherapie kan hierbij helpen omdat dit verdere botvermindering kan tegengaan.Voor vrouwen die erg gehandicapt zijn en een groot deel van hun tijd in een rolstoel doorbrengen, of veel bedrust moeten nemen, geldt dat zij een verhoogde kans hebben op trombose of bloedpropjes. Hierdoor kan hormoon vervangingstherapie voor hen mogelijk niet geschikt zijn.

Alle vormen van hormoon vervangingstherapie zijn ook geschikt voor vrouwen met MS (tabletten, pleisters, gels en implantaten). Echter, tabletten hebben wellicht niet de voorkeur van mensen die minder handig zijn of die slikproblemen hebben. Alle vrouwen die hormoonvervangingstherapie overwegen moeten hun arts, MS verpleegkundige of andere medische professional raadplegen alvorens hiertoe over te gaan.

MS, ziekte modificerende medicijnen en kanker

Sommige vrouwen vragen zich af of er verband is tussen MS, ziekte veranderende medicijnen en kanker. Dit is onderzocht en er is geen bewijs gevonden dat kanker, met name kankers die alleen bij vrouwen voorkomen, vaker voorkomt in relatie tot MS en ziekte modificerende medicijnen.

*Bron: Dit artikel verscheen voor het eerst in 2006, in de serie MS Essentials van de MS Society van Engeland. In januari 2008 kreeg het een update door het MS Society Informationteam.

*De vertaling voor MSweb is van de hand van Tiety B. Bouma