Over anticonceptie, zwangerschap en overgang

De gezondheid van vrouwen kent een aantal specifieke kenmerken en dat geldt ook voor vrouwen met MS. Chloe Neild bespreekt de problemen waar je als vrouw-met MS tegenaan loopt. Waarom krijgen vrouwen trouwens vaker MS? Spelen hormonen daarbij een rol? Verergeren de symptomen tijdens de menstruatie? Kunnen medicijnen de mogelijkheid om zwanger te worden beïnvloeden? Heeft MS daar invloed op of de bevalling? Heeft MS invloed op de menopauze? Een overzicht in twee delen.

Door: Chloe Neild*

Hormonen

MS is een auto-immuunziekte. Vrouwen hebben vaker een auto-immuunziekte dan mannen. De verhouding vrouwen ten opzichte van mannen met MS is ongeveer 2:1. De diagnose MS valt meestal vóór de overgang van de vrouw. Veel mensen vragen zich daarom af of hormonen een rol spelen bij de ziekte.

Vrouwelijke hormonen – oestrogeen en progesteron – beïnvloeden veel meer dan alleen het voortplantingssysteem van de vrouw. De veronderstelling is dat hormonen ook invloed hebben op het immuunsysteem en het zenuwstelsel en sommige wetenschappers geloven dat ze een rol spelen bij MS, hoewel onderzoek nog moet aantonen wat die rol zou kunnen zijn.

Vrouwen hebben ook het hormoon testosteron in hun lichaam. Volgens een kleine studie zouden vrouwen met MS een hoger testosteron gehalte hebben dan vrouwen zonder MS. Het onderzoek toonde echter geen significant verschil in het testosteron niveau aan tussen mannen met of zonder MS. Grote studies zijn nog niet beschikbaar. Daarom is eerst nog meer onderzoek nodig om te bepalen of het endocrien systeem – het systeem dat hormonen produceert – afwijkend is bij mensen met MS.

Menstruatie

Vrouwen met MS geven vaak aan dat hun klachten verergeren rond de menstruatie. Onderzoek over het effect van menstruatie op MS is echter zeer beperkt. Aan één onderzoek waaraan 149 vrouwen deelnamen, gaf 70 procent aan dat hun MS-klachten leken te verergeren, op een vast tijdstip gedurende hun cyclus. Dat tijdstip lag tussen zeven dagen voor de menstruatie tot aan drie dagen tijdens de menstruatie. De klachten die toenamen waren: zwakte, evenwicht, vermoeidheid en depressie. Andere kleine onderzoeken lieten een vergelijkbaar resultaat zien maar er is toch nog meer onderzoek nodig om de relatie tussen MS en menstruatie vast te stellen.

Verergering van klachten rond de menstruatieperiode kan mogelijk verband houden met andere factoren, zoals de lichaamstemperatuur. Het is bekend dat vlak voor de menstruatie en gedurende de tweede helft van de menstruatie, de lichaamstemperatuur ongeveer één graad stijgt. Door deze temperatuurverhoging kunnen MS symptomen anders aanvoelen, net zoals in een warme omgeving of bij koorts.

Effect van medicijnen op menstruatie

Sommige medicijnen, zoals antidepressiva’s, die soms voor de bestrijding van MS-symptomen worden voorgeschreven veroorzaken een onregelmatige menstruatie. Ook Mitoxantrone, dat soms gebruikt wordt om progressieve relapsing remitting MS te behandelen, veroorzaakt dikwijls een onregelmatige menstruatiecyclus. Beta interferon kan ook problemen veroorzaken zoals licht bloedverlies tussen de menstruaties in. Als je bijwerkingen hebt, raadpleeg dan je arts of MS-verpleegkundige. De bijwerkingen verdwijnen echter vaak na een aantal maanden. Glatirameer acetaat heeft voor zover bekend geen invloed op de menstruatie.

Problemen bij de menstruatie

Sommige vrouwen met MS hebben tijdens de menstruatie problemen omdat ze moeilijk het maandverband of de tampons kunnen verwisselen. Bijvoorbeeld omdat ze erg trillen of dat zij een matig gebruik van hun armen hebben. Veel vrouwen willen bij zoiets intiems als het inbrengen van een tampon liever geen hulp van anderen accepteren. Zoiets doe je liever zelf.

Vrouwen bij wie het omgaan met de menstruatie problematisch wordt, kunnen overwegen om de menstruatie te verminderen of helemaal te stoppen. Dit kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door gebruik te maken van een bepaald type pil of van inwendig geplaatste middelen op hormoonbasis (ook wel bekend als het “spiraaltje”). Als je dit overweegt kun je het beste alle mogelijkheden met je arts of verpleegkundige bespreken.

Anticonceptie

Aangezien MS geen invloed heeft op de vruchtbaarheid, zijn de overwegingen ten aanzien van anticonceptie dezelfde als bij mensen zonder MS. Het vinden van de juiste methode is belangrijk voor alle vrouwen. Vrouwen met MS kunnen gewoonlijk iedere beschikbare vorm van anticonceptiemiddel gebruiken.

Als je anticonceptie overweegt, is het belangrijk een arts of verpleegkundige te vinden waarbij je je op je gemak voelt. Eventueel kun je vragen om een specialist op dit gebied. Betrek in je overwegingen zaken zoals hoe goed je je handen kunt gebruiken, coördinatie, medicijnen die je gebruikt en mogelijke risico’s op infecties, maar ook over je persoonlijke voorkeur. Het is belangrijk om met de arts te bespreken welke anticonceptie in jouw situatie mogelijk is, want sommige methoden passen misschien niet bij je of misschien zijn er extra voorzorgsmaatregelen nodig. Een pessarium kan bijvoorbeeld de kans op blaasontsteking vergroten. Als je gevoelig voor blaasontsteking bent, kun je dus beter geen pessarium gebruiken. En als je handfunctie niet goed is, kan een pessarium ook lastig zijn om in te brengen.

Als je minder mobiel bent en je hebt gekozen voor de pil, kan het nodig zijn dat je vaker op controle moet komen. Dit is van belang omdat de kans op trombose groter is. De normale controle op gewicht, roken en dergelijke is ook nodig, net zoals dat nodig is bij alle andere vrouwen die de pil gebruiken.

Anticonceptiepil

De kans op zwangerschap is bij orale anticonceptie heel laag, en veel vrouwen vinden de combinatie pil (gebaseerd op oestrogeen en progesteron) of de progesteron gebaseerde pil het best bij hen passen. Vrouwen moeten zich realiseren dat bepaalde MS-medicijnen de pil minder effectief kunnen maken, zoals bij Tegretol (carbamezapine) dat tegen spasmes en pijn wordt gegeven en Modafinil tegen vermoeidheid. Hetzelfde geldt voor bepaalde alternatieve therapieën, zoals Hypericum extract dat gebruikt wordt tegen depressies. Antibiotica kunnen ook invloed hebben op de werking van de pil. Overleg daarom met je arts of de verpleegkundige over alle behandelingen en medicijnen die je gebruikt. De arts of verpleegkundige kan bepalen wat mogelijke interacties zijn en of misschien aanvullende bescherming nodig is, zoals het condoom of andere voorbehoedsmiddelen.

Implantaten en injecties

Een andere mogelijkheid is een progesteronimplantaat. Implantaten zijn ongeveer vijf jaar effectief. Het betekent dat je niet elke dag hoeft na te denken of je de pil wel hebt genomen. Een keer in de drie maanden een Progesteron injectie kan ook, en net zo effectief, maar nogmaals, ze hoeven niet voor alle vrouwen even passend te zijn. Beide types anticonceptie kunnen neveneffecten hebben, dus wederom is het van belang om met je arts te overleggen.

Onderzoek orale anticonceptie en MS

Vrouwen kunnen gerust zijn: er is geen onderzoek beschikbaar dat zegt dat orale anticonceptie van invloed is op het krijgen van MS. Onderzoek naar het effect van orale anticonceptie op het krijgen van schubs is echter minder eenduidig. Terwijl de ene studie veronderstelt dat orale anticonceptie het krijgen van de eerste schubeen terugval in - of opflakkering van - MS. Een een periode met klachten, die ook wel aanval of exacerbatie wordt genoemd. Meer... vertraagt, zegt een andere studie dat er helemaal geen beschermende werking van uitgaat. Kortom, er is meer onderzoek nodig om een mogelijke relatie tussen MS en hormonen (zoals oestrogeen en progesteron in de pil) aan te tonen.

Seks, intimiteit en relaties

Beschadiging van de zenuwen kunnen invloed hebben op het seksueel functioneren en de symptomen van MS kunnen de seksuele activiteit hinderen. Deze lichamelijke problemen met seks en de impact van MS op iemands gevoelens ten aanzien van seks en relaties worden nader besproken in de MS Society publicatie “Seks, intimiteit en relaties”. (Op MSweb vind je meer over dit onderwerp in de rubriek Meer over MS, red).

Kinderwens

Het grootste deel van de vrouwen hoort de diagnose MS als ze in de twintig of dertig zijn, een tijdstip waarop zij wellicht denken aan het starten van een gezin.

De vragen die spelen bij de overweging om zwanger te worden zijn voor vrouwen met MS dezelfde als bij andere vrouwen: welke invloed heeft een kind op mijn leven en is dit het juiste moment? Het is een heel persoonlijke beslissing. Het is op dat moment goed om stil te staan bij de emotionele, financiële en medische situatie nu en in de toekomst.

Het hebben van MS is geen reden om niet zwanger te worden. Het is wel verstandig vooraf goed te overleggen met je omgeving, familie, vrienden en met je arts. Het is fijn als je een medicus zoals een huisarts of neuroloog of een MS verpleegkundige of vroedvrouw kunt vinden waarmee je kunt praten over je twijfels en problemen. Vaak zal de MS verpleegkundige contact opnemen met de vroedvrouw om te zorgen voor een optimale zwangerschapsbegeleiding.

Deel 2 gaat verder met de onderwerpen Zwangerschap, geboorte, borstvoeding en menopauze.

* Bron: Dit artikel van Chloe Neild verscheen voor het eerst in 2006, in de serie MS Essentials van de MS Society van Engeland. In januari 2008 kreeg het een update van MS Society Information-team. Suggesties voor verbetering aan infoteam@mssociety.org.uk

* De vertaling voor MSweb is van de hand van Tiety B. Bouma