Wouter Godijn, een beroemde Nederlander

Op de korte afstand:

‘Een aardige imitatie van iemand die normaal loopt’

Wouter Godijn, geboren in Amsterdam (1955) woont en werkt in Groningen en is misschien niet onbekend voor de lezers van MSzien*, maar voor de rest van Nederland was hij een van de vele schrijvers /dichters van ons taalgebied. Tot hij genomineerd werd voor de AKO-literatuurprijs met zijn boek ‘Hoe ik een beroemde Nederlander werd’ en er werkelijk in elke krant interviews met hem verschenen. MSzien spreekt met hem over zijn successen en de MS die hem vergezelt. En waar hij – ook in zijn werk – geen geheim van maakt.

Door: Marja Morskieft

‘Deze meneer doet het niet meer’, zo kwam Godijn jaren geleden de spreekkamer van zijn huisarts binnen. Hij bleek MS onder de leden te hebben, of in elk geval ‘is dit de werkhypothese volgens mijn neuroloog’ vertelt Godijn. Dat verhindert hem niet om regelmatig poëziebundels en romans uit te brengen. In De zieken breken (2008) heeft Wouter Godijn zijn MS op beeldende wijze ter sprake gebracht.

Veel geprezen, veel genomineerd

Godijns eerste roman Witte tongen verscheen in 1997; zijn eerste dichtbundel Alle kinderen zijn van glas in 2000. Zijn bundel De karpers en de krab (2003) werd genomineerd voor de VSB Poëzieprijs. Zijn roman De dood van een auteur die een beetje op Wouter Godijn lijkt (2007) stond op de Libris ’longlist’. In 2011 belandde Mijn ontmoeting met God en andere avonturen op de tiplijst van de AKO-Literatuurprijs. De Jan Campertprijs 2012 werd hem toegekend voor zijn laatste poëziebundel: Hoe HH de wereld redde (2012). In zijn werk gaat hij met bevrijdende humor de duistere kanten van het bestaan, waaronder ziekte en dood, te lijf.

En nu is hij dus doorgedrongen tot de toplijst van de AKO- literatuurprijs (de laatste zes kandidaten ); dat mag je succesvol noemen. Hij heeft de titel van zijn laatste roman tot werkelijkheid gemaakt, gezien alle aandacht en lof voor zijn roman van de recensenten.

Hoe ik een beroemde Nederlander werd is een wervelende roman met razendsnelle perspectiefwisselingen: de verhalen van een klein jongetje dat graag op snoeken vist en – oh gruwel – voor zijn ogen zijn moeder ziet verongelukken, van een mislukte schrijver, een ridder die een prinses redt van een mysterieuze berg en een populistische politicus (Vaandels, je ziet hem voor je). Ze zijn tot een geheel gesmeed in dit humoristische, wrange maar altijd geloofwaardige boek. Een taalvirtuoos wordt Godijn genoemd. Speels, ironisch, vol zelfspot en met een mening over het politieke en culturele klimaat in Nederland. De personages verliezen zich soms in zelfbeklag en extreem gedrag maar ze vertonen ook een gezonde dosis zelfspot en dat maakt het boek lichter verteerbaar. ‘Ja, ik vond het leuk om een schrijver neer te zetten waaraan je een hekel kreeg’ lacht Godijn.’ Daar vond ik een pervers genoegen in.’ Dat is hem gelukt. Maar, voegt hij toe: ‘het is een ander type man dan ik ben!’

Twijfelaar

In zijn boek is een aan zichzelf twijfelende schrijver aan het woord; is hij zelf ook zo’n twijfelaar? Godijn:’ Ja, je zou kunnen zeggen dat ik de vleesgeworden twijfel ben, hoewel ik daar dan ook weer aan twijfel. Ook als schrijver. Ik blijf peuteren aan de tekst. Als een ware ambachtsman, dat doen alle schrijvers wel. Ik loop als een ezel achter een intuïtief signaal aan- zo moet het, zo is het goed- maar dan moet het nog wel in woorden uitgedrukt. En als je naar mijn verkopen kijkt zou je kunnen denken: die meneer vergist zich ook daarin vreselijk…’

Is het in zijn hoofd net zo’n afwisseling van stemmen en perspectieven als in zijn boek? ‘Ik vind dat nogal mee vallen. Het heeft te maken met het feit dat ik een twijfelaar ben, maar je zou me ook een genuanceerd schrijver kunnen noemen: door verschillende perspectieven te gebruiken kom je dichterbij de verschillende kanten die de waarheid kent.’ In Godijns werk komt steeds de vraag naar voren hoe een mens om moet gaan met het leven zoals het is. Wordt deze vraag ook beïnvloedt door zijn ziekte? Serieus: ’Ik heb me die vraag altijd al gesteld. Ieder mens doet dat op zijn eigen manier en ziek zijn geeft een bijzondere urgentie aan die vraag.’ Hij is wel eens boos op de MS. ‘Maar dat is ook snel weer weg. Bozer was ik toen ik niet voor het Beste Groninger boek werd genomineerd!’ Gegrinnik.

Dostojewski

Wouter Godijn maakt zijn ziekte vaker tot een onderwerp in zijn werk, zo noemt hij in ‘De zieken breken’ ook de lasten van zijn MS: de zusjes Pijn en Kwelling (pag.20). Maar in het laatste boek vermeldt hij ook in de verantwoording de helpsters die zijn teksten voor hem uittypten. ’Ik lig dan op bed en dicteer, een luxe positie’ lacht hij weer en vertelt dan de anekdote hoe Dostojewski zijn vrouw ontmoette : ze was de stenotypiste aan wie hij in één maand een roman (De speler) dicteerde. Om zijn speelschulden af te lossen.

Zelf doet Godijn nogal laconiek over de rol die MS speelt in zijn werk en in zijn leven. ’Op de korte afstand geef ik een heel goede imitatie van iemand die normaal loopt’. Maar heeft hij ook last van cognitieve problemen, waar veel MS’ers mee worstelen? ‘Wisselend’ zegt hij, ‘mijn geheugenproblemen hangen ook af van de mate van vermoeidheid. Ik kan slecht namen onthouden. Maar ik blijf schrijven en lezen om scherp te blijven. En ik heb gemerkt dat activiteiten doseren en rusten me helpt.’ Zijn arts stelde hem een Parkinsonmedicijn tegen vermoeidheid voor. Hij kan het zo snel niet vinden. ’Maar je zou er dingen van kunnen zien die er niet zijn‘ aldus Godijn. ’Een vriend raadde me het om die reden af: dat doe je al genoeg!’

AKO genomineerd

Godijn heeft lang gedacht dat het hem nooit zou lukken: een echte roman, een goede dichtbundel schrijven. De nominatie voor de AKO Literatuurprijs ervoer hij dan ook als erkenning van zijn werk, en hij hoopt dat het de verkoop van zijn boek stimuleert: ’zo goed word ik niet verkocht! Maar het gaat ietsje beter nu.’

De reis naar de uitreiking in Scheveningen was al een hele belevenis: precies op de dag dat de herfststorm van 28 oktober 2013 over Nederland raasde. ‘Vóór ons en achter ons vielen de bomen op het spoor, maar het is allemaal gelukt.’ vertelt Godijn. Het juryrapport was bijzonder lovend over zijn taalkunst, noemt hem een briljant stilist. Dat gaf hem een tevreden gevoel, omdat hij nu ‘mee mag doen in de literaire wereld’, ook al was hij niet de winnaar (dat was Joke van Leeuwen met Feest van het begin).

Dubbelproductie

Het mag duidelijk zijn: Godijns creativiteit laat zich niet door de MS beteugelen. Hij werkt – ’ik schrijf me alweer de blubber’ – aan een volgende roman én een poëziebundel, die waarschijnlijk in 2015 zullen uitkomen bij zijn uitgever Atlas Contact, waar hij een goede relatie mee heeft. ‘Het zijn aardige, vriendelijke mensen met liefde voor de literatuur.’ Hij prijst en passant nog even de vormgever van zijn dichtbundels, Melle Hamer.

Vooral Hoe HH de wereld redde heeft een opmerkelijke vormgeving: verschillende lettertypes en kleuren maken het boek tot een bijzonder gesprek met de lezer. Helaas zijn Godijns boeken nog niet verkrijgbaar als luisterboek – ideaal voor als je ligt te rusten, iets wat mensen met MS niet vreemd zal voorkomen. In zijn stem hoor je de zelfspot, zijn hilarische kijk op de grote zaken des levens en, zoals hij het zelf benoemt: ’wereldvreemdheid’. Heel vermakelijk.

Eerder verschenen in MSzien 2013, nr. 4