Neem maar aan dat mijn ziel vrede heeft (2)

Wanneer vind je je leven nog waardevol, en wanneer heeft verlies de overhand? Over deze vraag ging het gesprek met Kris Jacobs, die heeft besloten dat de MS nu genoeg genomen heeft. Hij beëindigde deze zomer zijn leven, door middel van euthanasie. MSzien sprak met hem over deze beslissing en over hoe dit in zijn levensfilosofie past. Slot van een tweeluik. Het eerste deel lees je hier

Door: Marja Morskieft

Zijn grootmoeder noemde hem altijd ‘het zonneke in huis’. Kris: “Levenslustig, dat ben ik nog steeds. Ik heb een positief mensbeeld en had een uitgebreid sociaal leven, toen ik dat nog kon bijhouden. Mijn sterrenbeeld is weegschaal, ik ben van de balans en harmonie, van het boetseren en masseren tot het goed komt. Zo probeer ik mijn nieuwe en oude gezin samen te voegen, dat is geloof ik wel gelukt. Met mijn eerste vrouw en haar partner heb ik een warme en hartelijke relatie. We vieren kerst met elkaar.”

Afscheid

Zijn 50e verjaardag vorig jaar vierde hij groots. “Er waren wel honderd mensen, ook vrienden van de kinderen. Renske nam ook haar studievriendinnen uit Leiden mee. Het was naast een feest tegelijk al een soort afscheid; ik ben er zeker van dat dat door veel mensen ook zo gevoeld werd.”

Sinds 2007 kon hij al niet meer autorijden. “En ik reed veel: bijvoorbeeld het basketbalteam van Renske. Met een grote Citroën, waar het hele team in paste. Kunde ge u eigen voorstellen: met zeven van die giebelende meiden naar Limburg, dat was enorm gezellig! Ik hield van lange afstanden maken door Frankrijk. Maar op een gegeven moment kon ik niet meer zien wie meerijders en tegenliggers waren, dat was niet echt veilig.

Mijn zicht wordt steeds slechter. Mijn ene oog heeft nog 5% zicht. Het andere minder dan 50%. Lezen lukt niet meer. En mijn tv wordt ook steeds groter.” Hij doet niets liever dan discussiëren, zijn opinies beargumenteren, maar dat gaat hem steeds slechter af.” Ik denk trager, praat moeilijker en dat vertaalt zich in frustratie. Het is vooral dát verval, de cognitieve achteruitgang, waarmee ik niet meer kan leven. Ik heb daarom besloten de euthanasieprocedure in te gaan. De geestelijke achteruitgang die ik bij dementerende ouderen in mijn werk zag, en ook bij mijn moeder, wil ik niet.”

Hij dacht al langere tijd na over levensbeëindiging, maar omdat zijn partner Brigitte vorig jaar borstkanker kreeg, parkeerde hij zijn wens voorlopig. Toen Brigittes herstel inzette, werd zijn wens weer urgent. “Door de voortschrijdende MS is het plezier in mijn leven tanend. Fysieke belemmeringen zijn lastig, die rolstoel, dat ik me in bed niet op een fatsoenlijke manier kan omdraaien, is vervelend, maar daar valt aan te wennen.

Maar ik merk bijvoorbeeld dat ik bij het bridgen veel denkfouten maak. Dat ik geen discussieprogramma op tv meer kan volgen, ik raak de draad kwijt. Aan fysieke achteruitgang kan ik wennen, dit is veel erger. Dit maakt voor mij de kwaliteit van mijn leven uit. De statistieken wijzen uit dat mannen met een motorisch probleem, visusklachten en enige problemen met rationele processen, gedoemd zijn om die trend verder te zetten. Dus toen de geestelijke teloorgang manifest werd, was mijn gedachtegang onontkoombaar. Dat ik mijn ratio kwijtraak, ervaar ik als een nederlaag.”

Zijn huisarts vertelde hij pas van zijn voornemen toen de kanker van Brigitte onder controle leek. “Ik werd lid van de NVVE en startte het proces. Mijn revalidatiearts lichtte ik in omdat ik wist dat steun uit medische hoek welkom zou zijn. Tevergeefs: zij heeft me op de PAAZ (psychiatrische afdeling van een ziekenhuis) laten opnemen en daar ben ik helemaal doorgelicht of er geen onderliggende depressie was. De conclusie was wederom dat ik goed in elkaar stak, niet depressief of suïcidaal ben. In die zin werd ik gezond verklaard.”

Toen was het wachten op de SCEN-arts die Kris’ verzoek moest toetsen op juridische/ maatschappelijke haalbaarheid. Zijn huisarts steunde hem in zijn euthanasiewens. “Ze kent ons gezin. Ze betreurt het, maar steunt me. Mijn revalidatiearts, ook een Belgische, is het er persé niet mee eens. ‘Er is nog zoveel wat we voor u kunnen doen!’ zegt ze. Jammer, maar mijn brein kan ze niet bijsturen. Het verandert mijn besluit niet. De datum is vastgesteld.”

Vrede

”Mijn ouders zijn al overleden, maar zeker mijn vader zou het niet eens zijn met mijn keuze voor euthanasie: ‘Ne goeie katholiek doet dat nie.’ Hij was van de oude stempel. Met mijn Belgische familie heb ik onlangs mijn afscheidsbesluit besproken. Is het moedig, of laf? Ik laat immers mijn kinderen achter, die net aan het volwassen leven beginnen en me nog nodig hebben. Net als het gezin dat ik met Brigitte heb, haar zonen zijn nog jong. Ik kies ervoor om niet meer mee te doen, dat zou je ook laf kunnen noemen.

Maar dit besluit past bij hoe ik al als jongvolwassene een beeld had van wat mijn leven zou moeten inhouden. Een eigen levensfilosofie: het leven is meer dan je werk doen van maandag tot vrijdag, er is ook een spirituele betekenis. Voor mij is het niet raar de dood te bespreken, ik heb al vaker afscheidsceremonies verzorgd voor naasten. Gelovig ben ik niet meer; het geloof heb ik weg gerelativeerd, weggerationaliseerd. Wel heb ik nog altijd een fascinatie voor kerken, de rust en stilte die je daar kunt ervaren. Ik ben niet bang voor het afscheid. Dat zal in schoonheid en vrede zijn.”

Voor zijn overlijdensbrief koos hij een gedicht van Rutger Kopland. “Dat gaat over een tuin en rusten, en alle dingen die Brigitte troost kunnen geven. Ik zal er straks niet meer zijn. Nee, ik ben niet bezig met hoe ik herinnerd wil worden. Ik zou willen dat mijn levenskracht en vreugde stimulerend is voor anderen. Ik ben hier niet meer aanwezig, maar neem maar aan dat mijn ziel vrede heeft.”

Ga nu maar liggen liefste in de tuin,
de lege plekken in het hoge gras, ik heb
altijd gewild dat ik dat was, een lege
plek voor iemand, om te blijven

Rutger Kopland (1934 – 2012)

Lees deel 1 van dit tweeluik in Wat is MS >> Persoonlijke verhalen

Eerder verschenen in MSzien 2015, nr 3.