• 0 Reacties

Volgens historicus Jaap de Moor

Hoewel de Libris Geschiedenis Prijs 2011 net aan zijn neus voorbij ging, won militair historicus Jaap de Moor met zijn boek ‘Generaal Spoor’ wel de Zeeuwse Boekenprijs 2011. Het was meteen zijn laatste boek, want een boek schrijven van dit kaliber zit er niet meer in.

Door: Marjolein van Woerkom

mszien111201-de-moor-portret‘Boven de Bagels and Beans’ was de adresbeschrijving van De Moor. De in Zeeland geboren schrijver woont samen met zijn vrouw en zijn twee jongste kinderen in een appartement in Amsterdam Zuid. De bezoeker komt via de trap. Hijzelf kan met een lift tot aan de begaande grond, waar een andere rolstoel op hem wacht. “In onze vorige woning hadden we alleen een trap. Op het laatst kostte het een kwartier om mij beneden dan wel boven te krijgen. Met rechts zette ik dan een stap op een volgende tree en iemand anders moest mijn linkervoet ernaast zetten. Dat was geen doen meer.”

De Moor is 57 en heeft nu tien jaar MS. “Sinds de diagnose in 2001 is gesteld heb ik het idee dat ik er elke dag wat bij heb gekregen. Tintelingen, stijvigheid, last met lopen. Ik kreeg een schub in 2006, waarna er elk jaar wel een verslechtering is opgetreden. Eerst had ik één kruk, toen twee, daarna een combinatie van kruk en rolstoel en nu dus fulltime een rolstoel.”

Ondertussen kon hij zijn werk als militair historicus wel blijven uitvoeren. “Ik bofte dat ik bureauwerk deed en geen stratenmaker was. Daarbij was mijn werkgever, het Ministerie van Defensie, erg meewerkend.”

Hij pakt één van zijn laatst gepubliceerde boeken erbij. Een portret van Generaal Spoor siert de donkerblauwe kaft. Het boek is 400 bladzijdes dik. “Ik had er geen seconde aan gedacht dat ik genomineerd zou kunnen worden voor de Librisprijs. Alleen al voor die nominatie ben ik bijzonder dankbaar. Dat ik daarna de Zeeuwse Boekenprijs mocht winnen, is natuurlijk helemaal mooi. Het was allemaal net op tijd.” Hij wijst naar zijn boek. “Een boek als dit kan ik niet meer schrijven. In januari tikte ik het laatste stukje, met één vinger. Mijn vingers willen niet meer. Vroeger tikte ik ellenlange artikelen en e-mails, maar nu zijn berichten beperkt. Wist je dat tikken met één vinger tergend langzaam gaat?”

Fascinatie

‘Een bijzonder accurate, brede en zeer overtuigende biografie’, schreef het NRC Handelsblad op 8 juli 2011. Elsevier op 21 mei van dit jaar: ‘De Moors verdienste is dat hij inzichtelijk maakt dat Spoor zich ook ontpopte tot een a-typische generaal’. De jury van de Zeeuwse Boekenprijs op 4 november jongstleden: ‘De schrijver weet in zijn boek de sterke en zwakke kanten van zijn hoofdpersoon goed te belichten. De biografie van Spoor, die leest als een roman, is een overtuigende en afgewogen geschiedenis geworden, waarin een roerige en pijnlijke periode uit de koloniale geschiedenis vanuit een nieuwe invalshoek wordt belicht.’

De Moors fascinatie voor Indonesië en Nederlands-Indië ontstond al vroeg. “Na mijn studie kwam ik eerst te werken op de universiteit van Leiden, waar ik de koloniale geschiedenis bestudeerde, expansie over zee, VOC enzovoorts. Ik kwam erachter dat de militaire kant van dat verhaal totaal onderbelicht bleef. VOC ging altijd over handel, maar wist je dat het ook een eigen leger had? Sindsdien is mijn interesse gewekt.”

Hij schreef meerdere boeken en ook Generaal Spoor was een boek dat geschreven moest worden, stelt hij. “Simon Spoor is een uitzonderlijk figuur in de Nederlandse koloniale geschiedenis waar nog nooit een boek over is verschenen. Als man en als militair stak bij boven de anderen uit. Hij was ontzettend intelligent, dynamisch en een goede aanvoerder, maar zijn visie was niet reëel. Dat fascineerde me. Ik heb het idee om een boek over hem te schrijven voorgelegd aan mijn werkgever, het Ministerie van Defensie, en die ging akkoord.”

Acht jaar

Het schrijven van het boek heeft acht jaar geduurd. Acht jaar waarin De Moor zijn werkwijze aan heeft moeten passen aan het ritme van zijn ziekte. “Normaal gesproken doe je archiefonderzoek, je schrijft een stukje en je gaat het archief weer in. Maar omdat ik wist dat ik qua lichamelijke gesteldheid achteruit zou gaan, heb ik eerst al het archiefonderzoek gedaan. Ik had daarna dus echt een enorme wand aan gegevens, die ik allemaal moest ordenen en structureren. Daarbij werd ik soms geholpen door collega’s. Archiefboeken zijn nogal dik en zwaar. Op een gegeven moment kon ik geen boek meer uit de kast krijgen.”

Zijn werkgever maakte het hem mogelijk zijn werk langer uit te kunnen voeren. Zo kreeg hij de mogelijkheid om gebruik te maken van het Defensiehotel op het terrein van de Alexanderkazerne in Den Haag, waar hij werkte. Daardoor hoefde hij niet elke dag heen en weer naar Amsterdam. Zo’n twee tot drie jaar heeft hij twee, soms drie nachten per week in het hotel geslapen. “Het hotel en de kazerne lagen naast elkaar. Toen ik minder mobiel werd, haalde een collega mij ‘s ochtends op. Ik werkte de hele dag in mijn kamer en ’s avonds werd ik weer naar het hotel gereden. Uiteindelijk ging ook dat niet meer, omdat ik mezelf niet meer in en uit bed kon krijgen. Het laatste jaar heb ik daarom thuis gewerkt, maar de laatste fase van de productie kostte steeds meer moeite. In januari van dit jaar was ik er net op tijd mee rond.”

Zijn MS was al die tijd een beperking. “Ik had er meer uit kunnen halen, maar het ging gewoonweg niet meer. Als je je zo aan het verdiepen bent in een onderwerp, krijg je soms nieuw inzicht en wil je in het archief de dingen nog eens beter bekijken om er meer uit te halen. Dat is niet gelukt, maar daar ben ik niet rouwig om. Het boek is al dik genoeg.”

Het blijft een raadsel

mszien111201-de-moor-boek-spoor (1)Generaal Spoor was tot zijn plotselinge dood in 1949 bevelhebber van de Nederlandse troepen in Nederlands-Indië. Voor de een was hij een conservatieve houwdegen, voor de ander een inspirerende aanvoerder, maar hij was hoe dan ook een uitzonderlijke legerofficier.

De rol van generaal Simon Spoor tijdens de dekolonisatie van Nederlands-Indië, 1945-1949, is omstreden. Hij probeerde de besluitvorming in kabinet en parlement naar zijn hand te zetten, waartoe hij als militair niet gerechtigd was. Veteranen herdenken hem daarentegen nog altijd met bewondering.

Hoe zat het nu eigenlijk met de ideeën van Spoor over politiek en militair leiderschap? En wat is er waar van de geruchten over zijn niet-natuurlijke dood? Deze biografie vertelt het verhaal van een intellectueel begaafde, artistiek aangelegde en toegewijd militair, die zich vóór alles heeft ingezet voor de belangen van zijn vaderland.

Toch blijft één raadsel onopgelost, zegt De Moor. “Spoor had een bepaalde strategie bedacht om de Indonesiërs te verslaan, maar hij kwam erachter dat het niet werkte. Toch bleef hij hieraan vasthouden. ‘Waarom?’ is de vraag. Daar ben ik ook niet achter gekomen. Hij was zo intelligent dat hij wel moet hebben ingezien dat het niet werkte.

Maar aan de andere kant, hij voerde drie jaar het bevel over 200.000 man. Dan kan je niet eens zeggen ‘we gaan het anders doen’. Het enige wat had gekund is dat het kabinet hem een functie elders had gegeven en een ander op de job had gezet. Maar dat deden ze niet. Het kabinet vond hem uiterst bekwaam en er was geen ander die aan hem kon tippen. Het blijft daarom een raadsel.”

MSzien jaargang 10, december 2011 (4)

Meer lezen: