De optimale orthese

De optimale orthese voor de individuele patiënt

Problemen met de mobiliteit vormen de meest voorkomende klachten bij MS. Hiervoor bestaan verschillende behandelmogelijkheden. Eén daarvan is het gebruik van een hulpmiddel, meer specifiek een ortheseHulpmiddel ter ondersteuning van een bepaalde motorische functie van een lichaamsdeel. Meer.... In dit artikel deel ik mijn eigen ervaringen en die van anderen met orthesen. Daarnaast kijk ik ook terug op het verleden om te zien wat er de afgelopen ruim tien jaar is veranderd.

Door Saskia Saunier

Na een heftige periode met de nodige stress, krijg ik steeds meer klachten in mijn rechterbeen. Het lopen gaat me moeilijker af dan voorheen. Na ongeveer tien minuten wandelen klapt mijn been naar buiten bij de enkel en de knie. Om mijn lopen te verbeteren, heb ik op die plaatsen meer ondersteuning nodig. Een enkel-voetorthese (evo) lijkt mij een goede oplossing.

Via de revalidatiearts kom ik terecht bij de fysiotherapeut voor een loopanalyse. Ik moet hiervoor op de loopband en er wordt een filmpje gemaakt. De loopband registreert drukpunten in de voet en laat zien hoe ik mijn voet neerzet en met hoeveel druk dit gebeurt. Als ik later het filmpje en de analyse terugzie, is duidelijk te zien dat ik mijn rechtervoet anders plaats dan links. Het lopen gaat op rechts niet soepel, ik loop op de buitenkant van mijn voet. Ook laat de rechtervoet nauwelijks druk zien bij het neerzetten.

Met de instrumentenmaker, de revalidatiearts en de fysiotherapeut worden verschillende orthesen bekeken. In eerste instantie standaarduitvoeringen, maar al snel is duidelijk dat dit voor mij niet de goede oplossing is. Er moet een orthese op maat gemaakt worden met behulp van een gipsafdruk van mijn onderbeen. Na een paar weken wachten is de orthese klaar. Er volgt een periode van oefenen waarin blijkt dat er nog een paar aanpassingen aan de orthese nodig zijn omdat deze onvoldoende ondersteuning biedt en ik last heb van drukplekken. Uiteindelijk is de orthese naar wens en merk ik al bij de eerste pogingen dat mijn lopen erop vooruit gaat.

Onbekend hulpmiddel

Ruim tien jaar geleden schreef Nora Holtrust in MSzien al over de evo, op dat moment nog een vrij onbekend hulpmiddel. Daan Bregman deed in 2010 onderzoek naar de optimale eigenschappen, met als doel de optimale evo te vinden voor de individuele patiënt. De evo werd in die tijd al ingezet voor klachten als het niet kunnen optillen van de voet, minder kracht in de kuitspieren of evenwichtsproblemen. De orthese had daarbij een ontlastende, ondersteunende of corrigerende functie. Sommige mensen bleken veel profijt te hebben van een orthese, andere mensen ondervonden juist hinder.

Volgens Bregman kwam dit door een onjuiste afstemming tussen de eigenschappen van de orthese en het looppatroon van de patiënt. Zijn onderzoek richtte zich op de orthesetester, die de stijfheid van een orthese meet. Naast de ervaring van een revalidatiearts en een instrumentenmaker, vormde deze orthesetester een objectieve, aanvullende maat om de optimale orthese te kunnen bepalen.

Lees hier de samenvatting van Bregmans proefschrift terug:  De optimale enkel-voetorthese

Wat is er sindsdien veranderd?

In mijn geval werd er uitvoerig gekeken naar de loopanalyse bij de fysiotherapeut; op grond daarvan is bepaald welke orthese het best bij mij past. Wanneer ik dit navraag bij twee anderen met MS krijg ik vergelijkbare ervaringen te horen. Marijn vertelt over problemen met het optrekken van zijn linkervoet. In een soort van ‘looplab’ in het VUmc is de oorzaak vastgesteld: een overactieve en spastische spier in het bovenbeen. Een poging dit te verhelpen met een botoxinjectie heeft onvoldoende effect. De evo blijkt een goed alternatief te zijn voor Marijn: “Het helpt mij mijn linkervoet omhoog te drukken, zodat hij niet gaat slepen. Daardoor struikel ik minder snel.”

Leontien heeft problemen met een klapvoet, waarvoor zij een op maat gemaakte evo krijgt die haar lopen aanzienlijk bevordert. Na twee jaar krijgt zij meer problemen met lopen en gaat zij terug naar de revalidatiearts. Ze krijgt een loopanalyse bij de fysiotherapeut. “Hierbij werd duidelijk dat mijn evo op zich nog wel voldeed, maar dat er wat kleine aanpassingen nodig waren. Zo kreeg ik een extra hakje en mijn evo kan eventueel nog smaller gemaakt worden.”

Voor- en nadelen

Ik ben benieuwd wat Marijn en Leontien als voor- en nadelen van de evo ervaren? Beiden geven hetzelfde, voor mij herkenbare, nadeel aan. Marijn: “De evo past niet altijd even goed in elke schoen en het dragen van de evo geeft soms wat ongemak.” Als voordelen noemt Marijn de laagdrempeligheid en dat hij het er best tof en een beetje futuristisch uit vindt zien. Leontien zegt: “Ik ben blij dat ik mijn evo heb; ik kan steeds minder lang en goed lopen en mijn evo houdt me nog wel actief.” Bij dit laatste kan ik mij aansluiten. De evo biedt mij de mogelijkheid om langere afstanden te lopen, zodat ik dit jaar kan proberen om mee te doen met Klimmen voor MS en (een deel van) de Mont Ventoux te lopen!

Conclusie

Het is goed dat Daan Bregman in 2010 pleitte voor een individuele aanpak bij het selecteren van de optimale evo. Dat heeft erin geresulteerd dat er nu veel meer gekeken wordt naar de individuele patiënt. Op die manier wordt de beste orthese aangemeten, waar de patiënt optimaal profijt van heeft.

Naar inhoudsopgave MSzien 2022-1