Onafhankelijkheid met ’n druk op de knop

Ook wanneer je bent getroffen door ziekte of handicap wil je zo lang mogelijk zelfstandig blijven. Niet voor ieder wissewasje je huisgenoten te hulp moeten roepen en vooral: zolang mogelijk in je eigen huis blijven wonen. Ondanks handicaps en de beperkingen die deze met zich meebrengen. Een systeem voor omgevingsbediening brengt die zelfstandigheid dichterbij.

Door: Trudy Mantel

In een door de gemeente in het kader van de Wet Voorzieningen Gehandicapten (WVG) aangepaste woning zijn, als het goed is, al veel dingen in overleg met de gebruiker goed geregeld. De badkamer is bruikbaar, de keuken aangepast en alles is toegankelijk en doorgankelijk. De stopcontacten en lichtknopjes zijn bereikbaar en vaak zijn de ramen zo geconstrueerd dat je ze vanuit een rolstoel kunt openen.
In zo’n huis is goed te leven als je benen het hebben opgegeven.

Maar wat doe je als je armen ook mee gaan doen met de MS-ellende? Dan lukt het niet meer om een stekker in een stopcontact te steken, een telefoonnummer in te toetsen of een schakelaar om te zetten. Het wordt zelfs moeilijk om de bladzijden van je boek om te slaan. Voor een gesproken boek heb je de knoppen van de stereo nodig en ‘er is geen bal op de tv’. De wereld wordt dan wel heel erg klein.

Blaaspijpje

Er bestaan systemen die het mogelijk maken om, met behulp van een aan de elektrische rolstoel gekoppeld toetsenbord, veel functies in huis aan te sturen. Het is zelfs mogelijk om zo’n systeem te bedienen met een hoofdbeweging, oogbolbeweging of een blaaspijpje. De lampen, de stereo, de gordijnen en de buitendeur. De computer is in het geheel op te nemen; deze kan dan ook spraakgestuurd of met een blaaspijpje de telefoon bedienen.

Koploper op het gebied van zulke systemen is sinds 1993 het bedrijf GEWA in Baarn. De naam GEWA komt van de oprichters van GEWA Zweden en berust op de voorletters van de vader van de oprichter. Deze had MS en zijn zoon, de oprichter van GEWA Håkan Westström, heeft van Mecano een bladomslagapparaat voor hem gemaakt. Dit werd de voorloper van de 5100, het bladomslagapparaat van GEWA. Het eerste hulpmiddel was geboren.

GEWA Nederland BV is een onafhankelijk Nederlands bedrijf met een totaalprogramma van medisch-technische communicatie- en bedieningshulpmiddelen. GEWA Nederland opereert landelijk; veertien medewerkers zorgen ervoor dat de klanten een op maat gesneden advies krijgen en dat de hulpmiddelen op de juiste wijze worden geïnstalleerd. GEWA ontwikkelt niet zelf producten, maar gebruikt bestaande hulpmiddelen om adequate oplossingen te kunnen bieden aan haar cliënten. Hun systeem ‘Smart House’ maakt het mogelijk om in een totaal systeem draadloos veel dingen te bedienen.

Mensen komen bij GEWA terecht via internet of omdat ze van lotgenoten van het systeem hebben gehoord. Ook via patiëntenverenigingen, advertenties in bladen en contact op beurzen kan iemand die geïnteresseerd is informatie krijgen. De ergotherapeut, de gemeente of de zorgverzekeraar nemen vaak het initiatief.

Offerte

Wat gaat er gebeuren als de ramen en de knoppen je vijand zijn geworden? Erica Stokwielder, PR-functionaris van GEWA vertelt hierover:
“Een gemeente of zorgverzekeraar kan opdracht geven voor het maken van een offerte. Omgevingsbediening is op te splitsen naar vergoeder: gemeente of zorgverzekeraar. Eenvoudig gezegd vergoedt de gemeente alle voorzieningen die aard-en nagelvast zijn, zoals deuropeners, gordijnrails of een intercom. De zorgverzekeraar vergoedt de losse omgevingsbedieningsonderdelen zoals bediening van verlichting en apparatuur, de telefoon en de afstandsbediening.

Opvallend is dat de intercom bij beide verstrekkers staat vermeld. Als de intercom voor communicatie gebruikt zal gaan worden is de zorgverzekeraar de verstrekker, als het gaat om deurontgrendeling is dat de gemeente. De eventueel te gebruiken afstandsbediening om de omgevingsbediening aan te sturen kun je bij alle twee de verstrekkers aanvragen. Een cliënt of zijn begeleider, meestal een ergotherapeut, kan ook zelf om een offerte vragen. Wij nemen dan contact op met de cliënt en gaan op huisbezoek. Waar nodig en mogelijk laten we de ergotherapeut bij dit bezoek aanwezig zijn. Naar aanleiding van het bezoek maken we de offerte. Als de gemeente of zorgverzekeraar om de offerte heeft gevraagd, sturen we die naar hen, anders naar de cliënt. In dat geval dient deze, als hij voor vergoeding in aanmerking wil komen, zelf de offerte bij de gemeente of zorgverzekeraar in te dienen”.
Het gaat hier om kostbare voorzieningen die weinig mensen even uit hun achterzak kunnen betalen. Hoe kostbaar is moeilijk in het algemeen te zeggen, het systeem wordt geheel op de gebruiker toegesneden, voorop staat dat de cliënt het systeem goed moet kunnen gebruiken. Maar vergoeding is heel belangrijk. Stokwielder:
“Door de jarenlange ervaring van GEWA met de verstrekkings- en afwijzingsgronden van gemeenten en zorgverzekeraars weten we onderhand hoe haalbaar aanvragen zijn. Wij zorgen er dan ook voor dat we een offerte maken die goed door de verstrekker te begrijpen is en die adequaat is voor de eindgebruiker. In veruit de meeste gevallen leidt dit tot een machtiging voor de installatie. Soms moet een offerte toegelicht of aangepast worden. Bij afkeuring gaan we de reden van afwijzing na en proberen we in overleg met de cliënt een zo goed mogelijk alternatief te offreren dat alsnog wordt goedgekeurd. Gelukkig komt afwijzing van een offerte niet vaak voor”.

Installatie

Als de papierwinkel geregeld is begint het echte werk. Erica Stokwielder: “Na goedkeuring van de offerte en ontvangst van een schriftelijke machtiging, nemen wij contact op met de cliënt om dit te melden. Vervolgens gaan we de betreffende goederen bestellen. Als we alles binnen hebben maken we een afspraak met de cliënt. Deze afspraak maken we schriftelijk en we vragen de cliënt om deze te bevestigen. Afhankelijk van de omvang van de levering rekenen we met één of meer dagen werk en instructie”.

Omdat bijna alle onderdelen van de systemen draadloos zijn te bedienen, zal in de meeste gevallen niet veel breekwerk nodig zijn. En dan kan het oefenen beginnen, met als resultaat een aanzienlijke vergroting van vrijheid en zelfstandigheid.

Eddy van Hasselt (zie ook Mensen >> Portretten) maakt gebruik van een systeem voor omgevingsbediening, met daarin software om de computer met een blaaspijpje te kunnen bedienen.
Voor meer informatie: de website van GEWA is www.qvn.nl

MSzien, jaargang 2005, nummer 4 – rubriek Hulpmiddelen